ΔΕΛΤΑ - ΟΙ ΒΡΩΜΙΚΕΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

Original Airdate: Νύχτες Πρεμιέρας, 12ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, 2006 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 64 min. Ένα από τα πλέον πολυβραβευμένα ντοκιμαντέρ του Εξάντα στο εξωτερικό, το «Δέλτα, Οι Βρώμικες δουλειές του Πετρελαίου», καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο οι πολυεθνικές εταιρείες πετρελαίου, εννοούν την «ανάπτυξη». Το Δέλτα του ποταμού Νίγηρα, όπου παράγονται τεράστιες ποσότητες πετρελαίου που τροφοδοτούν την παγκόσμια αγορά, είναι μία από τις πιο ταραγμένες περιοχές του πλανήτη. Ένας χαμένος παράδεισος όπου οι πετρελαιοκηλίδες έχουν καταστρέψει έναν από τους μεγαλύτερους υδροβιοτόπους του κόσμου, καταδικάζοντας 27.000.000 ιθαγενείς στην εξαθλίωση και την λιμοκτονία. Οι διαρροές πετρελαίου στον ποταμό Νίγηρα καταστρέφουν την χλωρίδα και την πανίδα, δηλητηριάζουν την τροφική αλυσίδα, με αποτέλεσμα να εξωθούν σε μετανάστευση τους 27 εκατομμύρια αυτόχθονες της περιοχής, από τις φυλές Ijaw, Ogoni και Itsekiri. Οι κάτοικοι ζητάνε την απόδοση των ευθυνών και απαιτούν τον τερματισμό αυτής της κατάστασης. Ως απάντηση οι ειδικές δυνάμεις, ο στρατός και η αστυνομία της Νιγηρίας οπλίζονται από τις πετρελαϊκές εταιρίες και τους επιτίθενται μαζικά με τη χρήση ωμής βίας. Στον ποταμό η κάμερα συναντάει τους μαχητές του Κινήματος για την Απελευθέρωση του Δέλτα του Νίγηρα (MEND) και για πρώτη φορά παγκοσμίως, παρουσιάζει συγκλονιστικές εικόνες με τους μαχητές να κρατούν στα χέρια τους το βαρύ οπλισμό που διαθέτουν, πάνω στα ταχύπλοα τους. Το Δέλτα του Νίγηρα είναι ένας χαμένος παράδεισος. Όπως αποδεικνύει το ντοκιμαντέρ, είναι ένα μέρος όπου παρ' όλη τη φυσική του ομορφιά, υπερισχύει η "παγκοσμιοποιημένη" κόλαση.

Ο Εξάντας ταξιδεύει στο άγνωστο, «νέο μέτωπο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας», στο Δέλτα του ποταμού Νίγηρα της Νιγηρίας, εκεί από όπου εξορύσσεται ένα μεγάλο μέρος του πετρελαίου που κινεί τον πλανήτη, εκεί όπου οι βομβιστικές επιθέσεις, οι απαγωγές και οι δολοφονίες είναι καθημερινότητα και συλλαμβάνει στον φακό της κάμεράς του την εικόνα της «ανάπτυξης» όπως την εννοούν οι πολυεθνικοί πετρελαϊκοί κολοσσοί. Σε ένα από τα λίγα μέρη του πλανήτη που, λόγω της φυσικής τους ομορφιάς, θα μπορούσαν να μας μεταφέρουν μια εικόνα του παράδεισου, το ντοκιμαντέρ καταγράφει εικόνες της σύγχρονης "παγκοσμιοποιημένης" κόλασης: Το πετρέλαιο που διαρρέει στους παραπόταμους καταστρέφει τη χλωρίδα και την πανίδα, διαχέεται στη διατροφική αλυσίδα και δολοφονεί τα 27 εκατομμύρια των ιθαγενών Άιτζο, Iτσεκίρι και Oγκόνι που ζουν στο Δέλτα εδώ και αιώνες. Στις αυλές τους ορθώνονται τα πανύψηλα φουγάρα των πετρελαϊκών και οι φλόγες που ξεπροβάλουν από την κορυφή τους, μετατρέπουν τη νύχτα σε μια διαρκή βασανιστική ημέρα. Οι λευκοί άνθρωποι που πατάνε το πόδι τους σε αυτό τον τόπο, συνήθως στελέχη των εταιρειών πετρελαίου, δεν είναι καθόλου αγαπητοί στους ντόπιους. Λευκοί ήταν και οι Άγγλοι αποικιοκράτες που εκμεταλλεύονταν την Νιγηρία για έναν περίπου αιώνα, μέχρι την ανεξαρτησία της το 1960. Λευκοί και οι πρώτοι επιχειρηματίες που εμφανίστηκαν την ίδια εποχή στην περιοχή ξεκινώντας τις εξορύξεις του μαύρου χρυσού. Τις εξορύξεις που αντί να φέρουν την ανάπτυξη, έφεραν την καταστροφή. «Κοιτάξτε αυτές τις κηλίδες, είναι από τις σωλήνες του αργού πετρελαίου που περνάνε κάτω από το νερό του ποταμού» λένε οι κάτοικοι του Δέλτα. «Εδώ, δε θα δεις κανέναν ζωντανό οργανισμό. Οι μαϊμούδες πέθαναν, τα πουλιά, οι αντιλόπες, τα ψάρια, πέθαναν!» Η Νιγηρία παράγει περίπου 2,5 εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα. Μόνο τα έσοδα του κράτους από το μαύρο χρυσό, υπολογίζονται σε 17 δισ. δολάρια το χρόνο. «Παρ' όλα αυτά, δεν μπορούμε να ταΐσουμε τα παιδιά που υποφέρουν. Διαδώστε στον κόσμο την κραυγή μας...», λέει ο πρόεδρος της κοινότητας Νέμπε... «Με τα κέρδη του πετρελαίου που παράγεται στην περιοχή μας θα έπρεπε να ζούμε όπως οι άρχοντες της Σαουδικής Αραβίας», λέει ο Άντριου Έλιτζαχ που ανήκει στη φυλή Άιτζο. «Βλέπεις, αυτά τa παιδιά που έχουν να φάνε πέντε μέρες; Δεν υπάρχει τίποτα για να φας. Κι όμως, στις κοινότητές μας παράγεται το πετρέλαιο. Είμαστε "οι άνθρωποι του πετρελαίου"...» Στο πετρελαιοφόρο Δέλτα, μια από τις πλουσιότερες σε ορυκτό πλούτο περιοχές της γης, δεν υπάρχουν δουλειές για τους νέους, μόρφωση για τα παιδιά και φαγητό για κανέναν. Όταν οι κάτοικοι τολμούν να ζητήσουν τα αυτονόητα, οι επιθέσεις των ειδικών σωμάτων του στρατού και της αστυνομίας που εξοπλίζουν οι εταιρείες πετρελαίου, αφανίζουν από το χάρτη ολόκληρα χωριά. «Παιδιά, μανάδες, πατεράδες, παιδιά, ηλικιωμένοι φώναζαν και έτρεχαν. Οι γυναίκες έκλαιγαν, ούρλιαζαν, προσπαθούσαν να προφυλάξουν τα παιδιά τους», λέει στην κάμερα του Εξάντα ο αρχηγός της κοινότητας Οντιόμα. «Έκαψαν και ισοπέδωσαν την πόλη. Τρέχαμε και δεν ξέραμε πού να πάμε... Όσοι ηλικιωμένοι δεν μπορούσαν να τρέξουν, κάηκαν επιτόπου, άλλοι στα κρεβάτια τους, άλλοι στο δρόμο...» Τουλάχιστον 17 άνθρωποι δολοφονήθηκαν και το 80% των σπιτιών της κοινότητας ισοπεδώθηκε κατά την επιδρομή του ειδικού σώματος του στρατού το Φεβρουάριο του 2005... Οι καταγγελίες ότι οι πετρελαϊκές εταιρείες οπλίζουν και καθοδηγούν τα δολοφονικά σώματα του Νιγηριανού στρατού, είναι πολλές. Και τα στοιχεία αδιάσειστα: «Η Chevron, είναι γνωστό ότι αγόρασε και έδωσε όπλα σε νέους στην περιοχή του Ουάρι, για να πολεμήσουν τον κόσμο που ήταν αντίθετος στις πρακτικές της εταιρείας στην περιοχή», λέει ο Ανιγιάκι Νισιριμόβου, δικηγόρος και ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Ακόμη και κανονιοφόρους λέμβους αγοράζει η Shell για τo στρατό της Νιγηρίας. Κι αυτός ο στρατός, όταν μια κοινότητα αντιτίθεται στα σχέδια της εταιρείας, την ισοπεδώνει», λέει ο Λέντου Μίτι, σύντροφος και συγκρατούμενος του Κέν Σάρα Ουίουα, του ποιητή που έγινε σύμβολο το 1995. Τότε, η χούντα της Νιγηρίας τον απαγχόνισε επειδή ηγήθηκε του ειρηνικού κινήματος που στάθηκε εμπόδιο στα σχέδια της Shell. Ο Γιώργος Αυγερόπουλος συναντά στους παραπόταμους της ζούγκλας του Δέλτα, τους αντάρτες του ΜEND, του «Κινήματος Για Την Απελευθέρωση του Δέλτα του Νίγηρα». Και για πρώτη φορά παγκοσμίως, η κάμερα καταγράφει εικόνες από τις περιπολίες με τα ταχύπλοα σκάφη τους και το βαρύ οπλισμό... Οι Μέντ πρωτοεμφανίστηκαν θεαματικά. Μέσα σε έναν μήνα, επιτέθηκαν στις πιο σημαντικές εγκαταστάσεις της Shell μειώνοντας κατά 250.000 βαρέλια την ημέρα την παραγωγή της εταιρείας, που με την κοινοπραξία της καρπώνεται σχεδόν το 45% του πετρελαίου της Νιγηρίας. Το πρώτο εξάμηνο της δράσης τους, oι Μέντ έπιασαν ομήρους 29 ξένους εργαζόμενους στις πετρελαϊκές... «Είμαστε οι MEND, πολεμάμε για τα δικαιώματά μας. Δεν φοβόμαστε κανένα, ούτε την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, ούτε το στρατό, ούτε τις εταιρείες πετρελαίου! Τους λέμε να έρθουν γρήγορα στην δική μας πλευρά, αλλιώς θα χτυπήσουμε όλες τις επιχειρήσεις που λειτουργούν εδώ», φωνάζουν οι αντάρτες κατά τη διάρκεια μιας ιδιόμορφης συνέντευξης, όπου οι ένοπλοι βρίσκονται σε μια βάρκα στη μέση του ποταμού και το συνεργείο του Εξάντα, απέναντί τους, σε μια άλλη. Πρόκειται για νεαρούς που τις περισσότερες φορές οπλίστηκαν από τους τοπικούς κυβερνήτες, λίγο πριν από τις προηγούμενες εκλογές. Σκοπός τους τότε, ήταν να εκφοβίσουν τους πολίτες ώστε να αναγκαστούν να ψηφίσουν «το σωστό». Έπειτα, απογοητευμένοι από την κοροϊδία των τοπικών αρχόντων και την ανέχεια που μαστίζει τον τόπο τους, έστρεψαν τα όπλα τους ενάντια στις πετρελαϊκές και την Κεντρική Κυβέρνηση. Τόσο η κυβερνώντες, όσο και οι σύμμαχοί τους Αμερικανοί που θεωρούν «ζωτικής σημασίας» τα αποθέματα πετρελαίου της περιοχής, κατατάσσουν συλλήβδην τους ένοπλους στον «άξονα του κακού», και δεν διστάζουν να προβάλλουν θεωρίες ακόμη και για σχέσεις των «τρομοκρατών» αυτών με ακραίες ισλαμιστικές ομάδες και το δίκτυο της Αλ Κάιντα. Ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους άλλωστε, επισκέφθηκε το 2003 για αυτό το λόγο τη Νιγηρία, ενώ την ίδια χρονιά, πετρελαϊκές εταιρείες, κυρίως αμερικανικές, προσέφεραν πάνω από 500 εκατομμύρια δολάρια για να εξερευνηθεί ο βυθός της περιοχής όπου εκβάλει ο ποταμός Νίγηρας. Ταυτόχρονα, ο αμερικανικός στρατός έσπευσε να ανακοινώσει πρόγραμμα βοήθειας στις δυνάμεις ασφάλειας, ενώ προγραμματίστηκε και η εγκατάσταση στρατιωτικής βάσης στην περιοχή, μετατρέποντάς την έτσι σε «νέο μέτωπο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας».