Τι έκανες στο Νίγηρα Κριστίν;

του Πέτρου Κατσάκου

Παραφράζοντας τον τίτλο της κινηματογραφικής ταινίας «Τι έκανες στον πόλεμο μπαμπά;», θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει την σιδηρά κυρία του ΔΝΤ, «Τι έκανες στο Νίγηρα Κριστίν;», μιας και τα δάκρυα που πρόσφατα κύλησαν στα μάγουλα της κυρίας Λαγκάρντ ήταν τουλάχιστον κροκοδείλια. Γιατί ο ρόλος του δανειστή μπορεί να της δίνει το δικαίωμα να κάνει υποδείξεις στους Έλληνες όσον αφορά την φορολογική τους συνέπεια, ο ρόλος όμως που έχει διαδραματίσει το ΔΝΤ στην πολύπαθη Δημοκρατία του Νίγηρα δεν της επιτρέπει να λυπάται ούτε μέσω συνεντεύξεων.

Η Δημοκρατία του Νίγηρα, μία από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη έπαψε να είναι γαλλική αποικία όταν η Κριστίν Λαγκάρντ ήταν τεσσάρων ετών. Από τότε ο Νίγηρας δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από την φτώχεια, αντιθέτως τις τελευταίες δεκαετίες η ενδημική πείνα τρώει τα σωθικά αυτού του λαού την υποσαχάριας Αφρικής ενώ και φέτος η χώρα βρίσκεται μπροστά σε νέα διατροφική κρίση , λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας. Αλλά ο Νίγηρας βρίσκεται σε μόνιμο λιμό, χάρη ακριβώς στην διαρκή παρουσία και καθοδήγηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ…
Ο Νίγηρας είναι ένα ακόμη «θύμα» ενός από τα περίφημα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής του ΔΝΤ, το οποίο επιβλήθηκε στη χώρα το 1982 και παραμένει σε αυτό μέχρι και σήμερα. Όπως και στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δάνεισε χρήματα στο Νίγηρα για να διασώσει τους πιστωτές του, ενώ ποτέ δεν ειπώθηκε τίποτα, για το πόσο έγκυρο ήταν αυτό το χρέος
Τα δάνεια αποπλήρωναν το χρέος, όπως ακριβώς και στην Ευρώπη σήμερα. Οι απλοί άνθρωποι του Νίγηρα έπρεπε να πληρώσουν το τίμημα του απερίσκεπτου δανεισμού μέσω λιτότητας και μιας σειράς οικονομικών μεταρρυθμίσεων.
Κάτω από την πίεση του ΔΝΤ, ο Νίγηρας υιοθέτησε στα μέσα της δεκαετίας του 2000 μια σειρά “μεταρρυθμίσεων” της οικονομίας, που είχαν τα εξής αποτελέσματα. Η κατάργηση του ελέγχου της τιμής της βενζίνης από το κράτος και η επιβολή πρόσθετου φόρου στα καύσιμα, προκάλεσαν αύξηση της τιμής της βενζίνης και επομένως της τιμής των τροφών. Σημειώνεται ότι στον Νίγηρα, όπως και σε άλλες αφρικανικές χώρες, υπάρχουν τρόφιμα αλλά ο κόσμος δεν έχει χρήματα για να τα αγοράσει.
Το 2005 όταν ξέσπασε ο μεγάλος λιμός, δεν ήταν λόγω έλλειψης τροφίμων αλλά λόγω της φτώχειας. Ο υπερχρεωμένος Νίγηρας παρά την επιδημία της πείνας που σάρωνε τη χώρα, αναγκάστηκε τότε, σύμφωνα με τις καταγγελίες ανθρωπιστικών οργανώσεων, να αυξήσει τον ΦΠΑ στα τρόφιμα στο 19% , να καταργήσει τις αποθήκες σιτηρών και να σταματήσει την δωρεάν διάθεση τροφίμων.
Κωμικοτραγικά είναι τα κροκοδείλια δάκρυα της κυρίας Λαγκάρντ για τον Νίγηρα και τα παιδιά του, τα οποία, όπως δήλωσε στο Guardian στην πολύκροτη συνέντευξη με τις αναφορές στην Ελλάδα, έχει συνέχεια στο μυαλό της. Η δύστυχη αυτή χώρα της Αφρικής, που υποφέρει από πείνα, έχει ένα κοινό πρόβλημα με την Ελλάδα: χρωστάει. Και έχει για αυτό το λόγο μπλεχτεί στο γνωστό φαύλο κύκλο προγραμμάτων “βοήθειας”, μνημονίων και εκβιασμών που επιδεινώνουν δραματικά την κατάσταση.
Σε μια χώρα που ένα μεγάλο της μέρος είναι έρημος, επιβλήθηκε επίσης η ιδιωτικοποίηση του αρδευτικού συστήματος. Οι νέες τιμές που επέβαλαν οι εταιρείες ήταν απλησίαστες για μικρούς παραγωγούς, που εξαφανίστηκαν. Προϋπόθεση για ένα νέο πακέτο βοήθειας από το ΔΝΤ, η επιβολή ΦΠΑ 19% στο αλεύρι, το γάλα και την ζάχαρη προκάλεσε διαδήλωση στην πρωτεύουσα της χώρας με κεντρικό σύνθημα “Πεινάμε”. Το 2010, όταν η χώρα χτυπήθηκε από την ξηρασία, περίπου 1,5 εκατ. κάτοικοι απειλήθηκαν από τον λιμό.
Την ίδια εποχή μία ελληνική Μη Κυβερνητική Οργάνωση ξεκινά ένα πρόγραμμα επισιτισμού και παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε εξαθλιωμένα χωριά του βόρειου Νίγηρα. «Από το 2005 πραγματοποιούμε μία αποστολή κάθε χρόνο στο Νίγηρα μοιράζοντας καλαμπόκι και φάρμακα σε χιλιάδες κατοίκους του Νίγηρα» λέει η Ελένη Σωτηρίου που εκπροσωπεί τους Γιατρούς Καρδιάς. Η οργάνωση μάλιστα βρέθηκε στο Νίγηρα στις 15 Μαρτίου του 2012, εν μέσω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει την Ελλάδα. «Μοιράσαμε τρόφιμα στο Νίγηρα που αγοράστηκαν από το υστέρημα των Ελλήνων που παρά τα προβλήματά τους δεν παύουν ούτε μία στιγμή να δείχνουν την ανθρωπιά τους σε αντίθεση με την κυρία Λαγκάρντ που με τα λεφτά που ξοδεύει για να αγοράσει μία δερμάτινη τσάντα θα μπορούσε να τραφεί ένα ολόκληρο για ένα χρόνο» συνεχίζει η Ελένη Σωτηρίου.
Αν η συμπάθεια είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη προσέγγιση του ΔΝΤ στο Νίγηρα, τότε η Ελλάδα καλύτερα να την αποφύγει. Η περιοχή του Νίγηρα έρχεται συχνά σε επικεφαλίδες τίτλων ειδήσεων, καθότι σχετίζεται με υψηλά επίπεδα υποσιτισμού και πείνας. Το ΔΝΤ με την Παγκόσμια Τράπεζα έχουν τροφοδοτήσει αυτό τον πόνο.
Ένα ακόμη παράδοξο που σημαδεύει την ταυτότητα της χώρας είναι πως  ο Νίγηρας είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, αν και είναι η τρίτη μεγαλύτερη παραγωγός ουρανίου. Παραγωγός και φυσικά τροφοδότης της γαλλικής πυρηνικής μηχανής που στο θέμα της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων μάλλον εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον Νίγηρα ακόμη ως αποικία. Η γαλλική εταιρεία AREVA, έχει το μονοπωλιακό δικαίωμα εκμετάλλευσης του ουρανίου, και οι συνθήκες εξόρυξης καταγράφονται ως απάνθρωπες, πράγμα που γνωρίζει πολύ καλά η κυρία Λαγκάρντ, μια και ως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, αλλά και παλιότερα ως υπουργός Εμπορίου,  ήταν αποδέκτρια ενός πορίσματος, που περιγράφει με τον πιο καυστικό τρόπο (σχετικά με τις αγορές ουρανίου, από τον Νίγηρα), το τι ακριβώς γίνεται εκεί κάτω στη Σαχάρα. Το μέγεθος των οικολογικών κι ανθρωπιστικών εγκλημάτων είναι απερίγραπτο.
Σύμφωνα με εκθέσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων τα ελάχιστα υπόγεια νερά της περιοχής των εξορύξεων, έχουν μολυνθεί ολοκληρωτικά, το έδαφος έχει γεμίσει με σκόνη ουρανίου (από τις επιφανειακές εκσκαφές, χωρίς μέτρα προστασίας), ενώ επίσης ανάλογη τύχη έχουν υποστεί οι εργαζόμενοι και οι κάτοικοι των καταυλισμών (80.000), που έχουν δημιουργηθεί, χάρη των εξορύξεων. Σύμφωνα με υπολογισμούς διεθνών οργανισμών από το 1968 έχουν εξαχθεί από τις ουρανιούχες περιοχές,  του Νίγηρα, πάνω από 100.000 τόνους κι έχουν αποφέρει κέρδη στην γαλλική βιομηχανία «Areva» (που εμπορεύεται την πρώτη ύλη των κοιτασμάτων), 14 δισεκατομμύρια ευρώ κέρδη ετησίως, ενώ αναλογικά η κυβέρνηση του εν λόγω κράτους, παίρνει ψίχουλα (428 εκατ. ευρώ το χρόνο).
Η εταιρία «Αreva» ξοδεύει μόλις 6 εκατ. το χρόνο (0,05% από τα ετήσια έσοδά της),  για υγειονομική και κοινωνική φροντίδα στους ντόπιους, κυρίως για τη περίθαλψη των θυμάτων του AIDS, αλλά και για τον υποσιτισμό των παιδιών ( 1 στα 6 πεθαίνει, τις πρώτες μέρες της γέννησής του).