Για μια ακόμη Λευκή Νύχτα

Αρκετός κόσμος συνέρρευσε στα κεντρικά καταστήματα της Αθήνας που παραμένουν ανοιχτά το Σάββατο μέχρι τις 23:00. Η "Λευκή Νύχτα" είναι μια συνέχεια εκδήλωσης που έγινε στον δήμο του Ίλιον.

Πρόκειται για απόσπασμα από το ρεπορτάζ του Μέγκα την ώρα που η Λευκή Νύχτα εξελισσόταν στο κέντρο της Αθήνας. Σωστά λοιπόν. Ο "θεσμός" αυτός πρωτοεμφανίστηκε στα ελλαδικά δεδομένα με πρωτοβουλία του δήμου Ιλίου στα τέλη του περασμένου Ιούνη. Βέβαια το πείραμα δοκιμάστηκε στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα και στην Καλαμάτα. Για να έρθει σε εορταστικές μέρες να δοκιμαστεί και σε κεντρικό επίπεδο, σε ημέρες δηλαδή που τα προσχήματα της κατανάλωσης και του ξεφαντώματος περισσεύουν.

Ας δούμε όμως τι κρύβεται πίσω από τον νεοεισερχόμενο φανταχτερό θεσμό.

1) Η τοπική αυτοδιοίκηση που σε ευθεία διασύνδεση με τα μνημονιακά πειράματα της κεντρικής διοίκησης συνυπογράφει τον "έκτακτο" χαρακτήρα του θεσμού. Όπως λοιπόν και στο Ίλιον, όπου ο λαλίστατος δήμαρχος Ζενέτος υιοθέτησε έναν θεσμό για να..."τονωθεί" η τοπική αγορά και να στηθεί ένα τοπικό show προεκλογικού χαρακτήρα, έτσι και στην περίπτωση της Αθήνας, ο "αδερφός" του Ζενέτου, Καμίνης, ζήλεψε την "επιτυχία" της γιορτής στο Ίλιον. Τόσο λοιπόν ο Καμίνης όσο και ο Ζενέτος απευθύνθηκαν στην περιφέρεια Αττικής και στους αντίστοιχους αντιπεριφερειάρχες για να αδειοδοτήσουν τη λειτουργία των καταστημάτων εκτός επιτρεπόμενων ωραρίων. Η ευθύνη λοιπόν της τοπικής αυτοδιοίκησης για το καθεστώς που συνοδεύει αυτές τις γιορτές είναι αδιαμφισβήτητη ιδιαίτερα μάλιστα αν αναλογιστούμε το δήθεν αντιμνημονιακό προσωπείο που μέρος της τοπικής αυτοδιοίκησης κατά καιρούς θέλει να προβάλλει (είναι γνωστές οι προσπάθειες των δημάρχων να διαχειρίζονται μέρος της κοινωνικής δυσφορίας που παράγει η αναδιάρθρωση του συστήματος και εκδηλώνεται σε γειτονιές όπως οι αντιδράσεις για τα υπό κατάργηση υποκαταστήματα του ΙΚΑ, η λειτουργία κοινωνικών δομών φιλανθρωπίας στον αντίποδα της παραγόμενης φτώχειας κι εξαθλίωσης κ.ά.). Οι ίδιοι λοιπόν τοπικοί άρχοντες που θέλουν να παρουσιάζονται ως θύματα των μνημονιακών πειραμάτων είναι που τελικά εφαρμόζουν τα πειράματα αυτά, πειράματα ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης.

2) Τα αρμόδια υπουργεία εμπορίου, εργασίας και ανάπτυξης που προάγουν και με αυτό τον τρόπο το σκοτεινό εργασιακό καθεστώς που διέπει αυτές τις Λευκές Νύχτες. Στο προκείμενο λοιπόν, για τις 5-6 ώρες "έκτακτης λειτουργίας" των καταστημάτων κι εργασίας των υπαλλήλων σε αυτά, έπρεπε να συμπληρωθούν, να καταχωρηθούν και να υπογραφούν οι σχετικές συμβάσεις στο πληροφοριακό σύστημα του υπουργείου εργασίας "Εργάνη", μια διαδικασία φυσικά χρονοβόρα και περιττή για πολλούς καταστηματάρχες-αφεντικά που στο όνομα της καταναλωτικής φρενίτιδας και του εορταστικού χαρακτήρα των ημερών αυτών (στις οποίες κανένας φυσικά δε νοιάζεται για τέτοιου τύπου "λεπτομέρειες"...) απέφυγαν να την ακολουθήσουν. Στον αντίποδα, αυτό που εφαρμόστηκε είναι η αδήλωτη εργασία, τα μαύρα μεροκάματα και οι απλήρωτες υπερωρίες. Αυτοί λοιπόν που επικαλούνται τη "νομιμότητα για όλους", την σωτήρια "ανάπτυξη", την εφαρμογή μέτρων και θεσμών με υπουργικές αποφάσεις, προεδρικά διατάγματα και εγκρίσεις των περιφερειαρχών είναι αυτοί που ουσιαστικά θεσμίζουν και κατοχυρώνουν τις παρατυπίες, τα "δε βαριέσαι ας κάτσει λίγο ακόμα ο υπάλληλος στο μαγαζί", το νέο μεσαιωνικό εργασιακό καθεστώς.

3) Φορείς όπως η Εθνική Συνομοσπονδία Εμπορίου (ΕΣΕΕ) και οι Τοπικοί Εμπορικοί Σύλλογοι που στηρίζουν και εφαρμόζουν αποφάσεις της κεντρικής και τοπικής εξουσίας. Δε διστάζουν να παρουσιάζονται ως οι περισσότερο πληττόμενοι από τα μέτρα αναδιάρθρωσης της οικονομίας και να αναζητούν συνεχώς νέους τρόπους κατανάλωσης και εμπορίου όπως η λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές αλλά και τα Ανοικτά Κέντρα Εμπορίου (ή αλλιώς "open malls"). Είναι αυτές οι ομάδες συμφερόντων που διατηρούν ακόμη και στις μέρες μας την εκλογική-πελατειακή σχέση με υπουργούς, δημάρχους και βουλευτές με αποτέλεσμα να χαίρουν ιδιαίτερης φροντίδας κατά καιρούς με αναπλάσεις, πεζοδρομήσεις και θεάματα στους χώρους όπου δραστηριοποιούνται. Είναι αυτές οι ομάδες συμφερόντων που η ρητορική τους για τα δεινά της κοινωνίας εξαντλείται στα δεινά που έχουν επιφέρει στα κέρδη τους οι περικοπές μισθών, οι απολύσεις κ.ά. Είναι αυτές οι ομάδες συμφερόντων που φροντίζουν έτσι ώστε η αλληλεγγύη να γίνεται εμπορεύσιμο και καταναλώσιμο προϊόν, είναι αυτές οι ομάδες συμφερόντων που φροντίζουν με όρους μάρκετινγκ και αγοράς την προώθηση προγραμμάτων φιλανθρωπίας, προγραμμάτων δηλαδή που προϋποθέτουν την εύρεση αγοραστών που θα αγοράσουν και θα προσφέρουν προϊόντα σε δομές όπως του Σκάι, της εκκλησίας και των δήμων. Οι διαρκώς λοιπόν αντιφατικοί καταστηματάρχες και έμποροι μαζί με τους συλλόγους και την συνομοσπονδία τους, παρουσιάζονται ως κλαμένες παναγιές την ίδια στιγμή που συνεργούν στην καταλήστευση των καταναλωτών. Δείγμα αυτής της απληστίας είναι και οι πρόσφατες δηλώσεις του Βασίλη Κορκίδη, προέδρου της ΕΣΕΕ:

"Η παράταση του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων τη συγκεκριμένη ημέρα, είχε απόλυτη επιτυχία, αφού χιλιάδες κόσμου επισκέφτηκαν το κέντρο της Αθήνας και έδωσαν στη Πρωτεύουσα μία εικόνα αναζωογόνησης. Οι πωλήσεις μπορεί να μην ήταν ανάλογες με τη προσέλευση των επισκεπτών, αλλά το αποτέλεσμα επιβεβαιώνει ότι η συμμετοχή των ανοικτών εμπορικών καταστημάτων δημιουργεί πάντα συγκέντρωση κόσμου με διάθεση να δει τις βιτρίνες και να διασκεδάσει με μικρές "έξυπνες" αγορές. Το συμπέρασμα που προκύπτει και πρέπει να εξετάσουμε πολύ προσεκτικά είναι ότι πλέον το λιανεμπόριο της Αθήνας και της κάθε πόλης, πρέπει να ακολουθεί τον καταναλωτή και όχι ο καταναλωτής το λιανεμπόριο, πρέπει να τον προσελκύει και όχι να τον περιμένει."

4) «Και μένα αυτό που μ’ αρέσει είναι να τριγυρίζω στην αγορά. Είναι κάτι χαρούμενο, νιώθω σαν να μην υπάρχει κρίση. Ξεχνιέμαι. Αλλά πολύ σπάνια ξεχνιέμαι τόσο πολύ, που να βάλω και το χέρι στην τσέπη». 

Η παραπάνω δήλωση του Μ. (καταναλωτή και θεατή των Λευκών Νυχτών) είναι ενδεικτική της γενικότερης αλλοτρίωσης από τον κόσμο των εμπορευμάτων που επικρατεί στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Η κρίση δε θα μπορούσε φυσικά να σταθεί εμπόδιο στη διαδικασία αυτή αφού η εξουσία έχει επενδύσει στο να διατηρήσει ακόμη και σε αυτούς τους "χαλεπούς καιρούς" την επικυριάρχηση των εμπορευμάτων στις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι λευκές νύχτες εξάλλου είναι η επιτομή των γιορτών όπου εξιδανικεύονται τα εμπορεύματα ακόμη και αν αυτά είναι λιγότερα, μικρότερα, φθηνότερα, "έξυπνα" κ.ά. Οι λευκές νύχτες είναι αυτές που διατηρούν τον κόσμο των εμπορευμάτων και τις εμπορευματικές σχέσεις στο ζενίθ ακόμη και αν η αγορά συρρικνώνεται ή αλλάζει χαρακτήρα. Και σε αυτή τη διαδικασία η ευθύνη της αναπαραγωγής αυτής της αλλότριας κατάστασης δεν επιμερίζεται μονάχα στην εξουσία που θέλει να διατηρεί τα ιδανικά του καταναλωτισμού και της πραγμοποίησης των ανθρώπινων αναγκών και σχέσεων. Αλλά και στους ίδιους τους καταναλωτές που την αναπαράγουν. 

Κι αν για κάποιους εξακολουθεί να φαντάζει αδιανόητη η επικυριαρχία των αλλότριων αξιών ακόμη και σε ημέρες οικονομικής στενότητας, τους παραπέμπουμε ξανά στο ρεπορτάζ...

"Το Σάββατο, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα, η «λευκή νύχτα» στο Σύνταγμα έμοιαζε με διαδήλωση καταναλωτών. Στο «Αττικα», που έκλεισε στις οκτώ το βράδυ, οι πελάτες μαζεύτηκαν έξω από την κεντρική πύλη και χτυπούσαν με τα χέρια τη λαμαρίνα να ξανανοίξει. Στο κεντρικότερο κατάστημα αθλητικών ειδών στο Σύνταγμα, ακόμα και το να μπεις μέσα ήταν κατόρθωμα. Είχε τόσο κόσμο, που ένιωθες όπως στα σοκάκια της Μυκόνου την παλιά εποχή. Αλλά το μόνο μέρος όπου μπορούσες να περπατήσεις άνετα ήταν οι διάδρομοι μπροστά στις ταμειακές μηχανές." 

5) Τέλος, η συστημική αριστερά που εξάντλησε την κριτική της στα "δικαιώματα των εμποροϋπαλλήλων", μια κριτική όμως που έχει κοινή αφετηρία με τον δικαιωματικό λόγο του αχόρταγου θεατή και καταναλωτή. Δεν παρέλειψε λοιπόν να χρησιμοποιήσει για άλλη μια φορά τα εργαλεία του νεοφιλελευθερισμού για να αντιπαραβάλει τις "καλές αγορές" με τις "κακές αγορές" διατηρώντας φυσικά στο απυρόβλητο τις ίδιες τις αγορές αλλά και τις αξίες τους: συσσώρευση κερδών και κεφαλαίων, διατήρηση των υπαρχουσών εργασιακών σχέσεων και της εκμετάλλευσης, διαμεσολάβηση των εμπορευμάτων για την εκπλήρωση των κοινωνικών αναγκών, διατήρηση του πολιτισμού της κατανάλωσης κ.ά. Επιπλέον, τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και το ΚΚΕ, επιχείρησαν με ανακοινώσεις τους να διατηρήσουν και να υπερασπιστούν τις (πελατειακές) σχέσεις τους με τους μικρούς εμπόρους (όπως σε άλλες περιπτώσεις με το μικρό κεφάλαιο). Έτσι, με έναν πύρινο λόγο προς τις πολυεθνικές και τους μεγαλέμπορους προσπάθησαν να μας υπενθυμίσουν για άλλη μια φορά ότι για την κακή οικονομική μας κατάσταση, για τις κακές εργασιακές σχέσεις ευθύνονται τα μέτρα που υιοθετούν τα μεγάλα μπλοκ συμφερόντων και οι μεγάλες επιχειρήσεις και φυσικά όχι οι μικρέμποροι και τα μικρά αφεντικά ρίχνοντας με αυτόν τον τρόπο στάχτη στην τραγική καθημερινότητα που βιώνουν οι εμποροϋπάλληλοι ακόμα και στις μικρές επιχειρήσεις (απλήρωτη και αδήλωτη εργασία, απλήρωτες υπερωρίες, ελαστικότητα ωραρίου, εργοδοτική τρομοκρατία, ομηρία υπό την απειλή απόλυσης, ατομικές συμβάσεις κ.ά.).

Στον αντίποδα όλων αυτών και ύστερα από πρωτοβουλία του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής, πραγματοποιήθηκε στο κέντρο της Αθήνας στις 28/12/2013 άλλη μια παρέμβαση εναντίωσης στις Λευκές Νύχτες των δημάρχων και των αφεντικών. Μια παρέμβαση στην οποία συμμετείχαν και εργαζόμενοι από διάφορα πρωτοβάθμια σωματεία, σύντροφοι αλλά και όλοι όσοι θέλησαν να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους στην εξελισσόμενη εκείνη τη μέρα φιέστα.

Ναι, ζούμε σκοτεινές μέρες. Ζούμε μέρες που τρέφονται από τη σάρκα μας, τη σάρκα των φτωχών, όλων των «από κάτω». Μέρες που χαμογελάνε με τη σύγχυση, το μούδιασμα, το φόβο και την απραξία όλων αυτών που βιώνουν αυτήν την ολομέτωπη επίθεση των «από πάνω» με τον σκληρότερο τρόπο. Μέρες που ένα πανηγυράκι βορειοευρωπαϊκής έμπνευσης τείνει να θεσμοθετηθεί και να παρουσιαστεί ως η καλύτερη ψυχοθεραπεία μας... Μια γιορτή που στην ουσία δε θέλει να «απαλύνει» τις σκοτεινές μας μέρες, θέλει απλά να τις σαρκάσει με μια διάχυτη και απατηλή λάμψη: λάμψη στους εμπορικούς δρόμους, φώτα στις σκηνές, σκοτάδι στην εξαθλίωση και τη ζοφερή καθημερινότητα της υπόλοιπης πόλης, σκοτάδι στις ζωές αυτών που δεν «χώρεσαν» στις «εθνικές στρατηγικές ανάπτυξης». 

Ζούμε μέρες που ο ολοκληρωτισμός πολλαπλασιάζει την επικίνδυνη δυναμική του όταν πλέον γίνεται τετριμμένος, όταν αρχίζει το καθημερινό μας λεξιλόγιο να γεμίζει από λέξεις που δεν προκαλούν ταραχή αλλά ηχούν κοινότοπες: από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών, τις «καθαρές πόλεις» των δημάρχων, τις «εστίες ανομίας» που αποτελούν οι καταλήψεις, την «ανάγκη για μεγαλύτερη αστυνόμευση», την αποδοχή των «έκτακτων μέτρων για τη διάσωση της εθνικής οικονομίας» ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως πάρα πολλοί από εμάς δεν έχουν πια ούτε τη στοιχειώδη πρόσβαση σε βασικές ανάγκες (διατροφή, θεραπεία-νοσηλεία, στέγαση)…

Και για να μην συνεχίσουμε να ζούμε αυτές τις σκοτεινές μέρες οφείλουμε να ταρακουνήσουμε τους εφησυχασμένους και τους υπνωτισμένους, οφείλουμε να μην ανεχτούμε την υπομονή των φτωχών, οφείλουμε να διεμβολίσουμε τα αυτονόητα των αλλότριων.



[Κείμενο του Θερσίτη με αφορμή τη φιέστα που διοργάνωσε ο δήμος Ιλίου το βράδυ του Σαββάτου 29 Ιούνη 2013]

[Παρέμβαση του Θερσίτη στη Λευκή Νύχτα του δήμου Ιλίου (29/6/2013)]

Το διαβάσαμε στο Θερσίτη