(Σ'έναν αντιαισθητικό κόσμο)...τα πάντα είναι θέμα αισθητικής!

...Η αλληλεγγύη που ανακαλύφθηκε σε όλες ανεξαιρέτως τις προκρατικές κοινωνίες υπήρξε -και παραμένει- άλλωστε το βασικότερο επιστημονικό επιχείρημα του αναρχισμού για την μή αναγκαιότητα της εξουσίας. Οι μόνοι που θέλουν να μας πείσουν περί του δήθεν αναλλοίωτου της ανθρώπινης φύσης είναι οι εξουσίες: μας θέλουν «αναλλοίωτα» ανεπαρκείς , ατελείς και ανίκανους να ζήσουμε χωρίς την κηδεμονία τους, για απολύτως ευνόητους λόγους.
Θ.Λ.

Εκτενή αποσπάσματα από ένα εξαιρετικό άρθρο του YΠΝΟΒΑΤΗ (Θοδωρή Λαμπρόπουλου)  με τίτλο: "Τα πάντα είναι θέμα αισθητικής". Το βίντεο στο τέλος της ανάρτησης είναι από εμάς...



Μήπως τα πάντα σε αυτόν τον κόσμο είναι ζήτημα ενός αισθητικού «ενστίκτου» και όχι  απλώς γούστου; Οι χίππυς είχαν ένα σύνθημα επικούρειας φιλοσοφικής έμπνευσης: «κάνετε έρωτα, όχι πόλεμο». Αυτό δεν είναι τόσο απλοϊκό όσο ακούγεται. Τείνω να πιστέψω ότι το κυριότερο πρόβλημα της εποχής μας δεν είναι απλώς πολιτικό, οικονομικό κλπ. αλλά αισθητικό.

 Η εποχή μας είναι αντιαισθητική. Δεδομένου ότι η αισθητική λειτουργία στα ανώτερα θηλαστικά πηγάζει από το ερωτικό ένστικτο (και στον άνθρωπο μετασχηματίζεται σε τέχνη, αρχιτεκτονική, ένδυση κλπ.), η εποχή μας είναι αντιαισθητική ακριβώς επειδή είναι αντιερωτική.

Ένα καλό παράδειγμα του πόσο αντιερωτική είναι η εποχή μας μπορούμε να δούμε στον τρόπο που φέρεται στα παιδιά. Η «παιδεία» παράγει μαζικά εργασιακά εργαλεία, διαρκώς αγχωμένα και ανταγωνιζόμενα μεταξύ τους. Τους γαμάει το μέλλον, αφού προηγουμένως τους έχει γαμήσει την ψυχική τους υγεία.

.........................

Επειδή η εποχή μας είναι αντιερωτική είναι και αντιαισθητική και αντιστρόφως. Η αισθητική διαπαιδαγώγηση αυτού του κόσμου είναι ένα κομμάτι «αγοράς», το οποίο έχει εκχωρηθεί σε ψυχικά σακάτηδες “ειδικούς”, σε μόδιστρους και “στυλίστες”, σε “συμβούλους” και σε κατασκευαστές μαζικών προτύπων με ημερομηνία λήξης. Περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σε αντιαισθητικούς χώρους, κάνουμε αντιαισθητικά επαγγέλματα, βάζουμε αντιαισθητικά χρονοδιαγράμματα, συμπεριφερόμαστε αντιαισθητικά -π.χ. στη φύση- σκεφτόμαστε αντιαισθητικά, χαιρόμαστε, ή λυπόμαστε αντιαισθητικά. Και μετά παραπονούμαστε για τη «μοναξιά» και για τον μαρασμό των ερωτικών σχέσεων.

......................

Η πνευματική και ψυχολογική βάση κάθε επανάστασης πρέπει να είναι αισθητική ώστε, να μην παραχθούν άλλα εκτρώματα που απλώς θα διαδεχθούν τα παλιά. Ο καπιταλισμός είναι αντιαισθητικός γιατί, είναι ένα σύστημα που βασίζεται στις «αρπαχτές» και στον ανταγωνισμό και όχι στη γνήσια δημιουργία. Όσο υπάρχει, θα υπάρχουν και «κρίσεις» όπου θα τρέχουμε πανικόβλητοι να ξαναμαζέψουμε τα κομμάτια της ζωής μας (όπως σήμερα). Η  περίφημη «κατάσταση ισορροπίας» της αγοράς είναι απλώς μια υπόθεση εργασίας για τους πρωτοετείς φοιτητές οικονομικών, ή ένας ευσεβής πόθος των οικονομολόγων (από τον οποίο σπάνια απαλλάσσονται). Αυτό σημαίνει ότι όσες φορές κι αν «λύνουμε» πρόσκαιρα το πρόβλημα, θα το ξαναβρίσκουμε πάντοτε μπροστά μας.

  Κατά συνέπεια τα πολιτικά, οικονομικά, επαγγελματικά και εκπαιδευτικά μας κριτήρια πρέπει να γίνουν κατά κύριο λόγο αισθητικά. Από εκεί και μετά τα πράγματα θα πάρουν τον δρόμο τους. Δεν χρειαζόμαστε άλλες αντιαισθητικές «αντικαπιταλιστικές» ιδεολογίες, που είναι το ίδιο αρρωστημένες με αυτό εναντίον τού οποίου φτιάχτηκαν για να πολεμήσουν. Δεν χρειαζόμαστε άλλα σκυθρωπά, αγχωμένα, και σκληρά με τον εαυτό τους πλάσματα. Χρειαζόμαστε έναν κόσμο από ελεύθερους και υπερήφανους ανθρώπους, χωρίς θεούς κι αφέντες και αυτό είναι κατεξοχήν αισθητικό και όχι απλά ιδεολογικό, πολιτικό, ή οικονομικό ζητούμενο.

 ......................

Η αισθητική του ανθρωπισμού: Οι αυθεντικές επαναστάσεις έφερναν πάντα, μεταξύ άλλων, έναν νέο τρόπο μετεπαναστατικής καλαισθησίας. Αυτό θα πρέπει να αποτελεί και το κριτήριο της αυθεντικότητάς τους. 

 

Κατά την αρχαϊκή περίοδο, το κύμα των δημοκρατικών επαναστάσεων στις ελληνικές πολιτείες (αυτές τις πολιτείες, που τόσο πολύ κομπλεξάρησαν τον περιθωριακό τυραννόφιλο Πλάτωνα και τους επιγόνους του), οδήγησε στην κλασική αισθητική και δημιούργησε τα αισθητικά πρότυπα του σημερινού  δυτικού κόσμου. Οι αρχαίοι έλληνες ήσαν οι ιδρυτές του ανθρωπισμού και άρα μιας νέας αισθητικής τόσο στην τέχνη, όσο και στην πολιτική σκέψη.

Κανείς πιο πριν δεν είχε απεικονίσει τον άνθρωπο με τέτοια πληρότητα, ποίηση, θέατρο, εικαστικές τέχνες, φιλοσοφία, πολιτική αναζήτηση. Πριν από αυτούς επικρατούσε η καταπλακωτική αισθητική των αφροασιατικών μοναρχιών. Μετά από αυτούς ο κόσμος πισωγύρισε στον ανατολικό σκοταδισμό, στη χριστιανική, ή στην ισλαμική εκδοχή του, τον οποίο ακόμα δεν έχει αποβάλλει εντελώς, ούτε κι έχει διαφύγει οριστικά τον κίνδυνο ενός νέου ιστορικού πισωγυρίσματος.

......................

Η αισθητική των φασισμών: Αντίθετα, ο χριστιανισμός – και ειδικά η ανατολική αυτοαποκαλούμενη “ορθοδοξία” του-  δημιούργησε μια αισθητική μουντή και κατηφή. Μια αισθητική που αντανακλούσε ακριβώς το εφιαλτικό ιδεώδες του χριστιανισμού για τον άνθρωπο. Την ίδια ακριβώς αισθητική υιοθέτησαν και ο λενινισμός, ή ο ναζισμός.

Αν η Αναγέννηση κατόρθωσε να εξανθρωπίσει –έστω και σε ένα επιφανειακό εικαστικό επίπεδο- τον καθολικισμό, οι κακόγουστες βυζαντινές τοιχογραφίες των βλοσυρών χριστιανών αγίων με τον σκοτεινό χρωματισμό τους και την έλλειψη προοπτικής, μοιάζουν ευεξήγητα με τα ζωγραφικά, ή  φωτογραφικά πορτραίτα του Λένιν, του Χίτλερ, του Μαρξ, του Τρότσκυ, του Μάο κ.α.  Ακόμα και τα χριστιανικά αγιολόγια και οι αστείοι βίοι αγίων μοιάζουν με την εξίσου απλοϊκή «λογοτεχνία» (βλ. π.χ. «Πώς δενότανε τ’ ατσάλι» τού Ν. Οστρόφσκι), ή κινηματογράφο του λεγόμενου “σοσιαλιστικού ρεαλισμού”

.....................

Δεν είναι τυχαίο που όλες αυτές οι ιδεολογίες – ανεξάρτητα από τον θρησκευτικό, ή πολιτικό μανδύα με τον οποίο επενδύθηκαν-  μοιράζονται τη ίδια απαξιωτική ιδέα για τον άνθρωπο και που στις επικράτειές τους βασίλεψαν ο τρόμος και οι τεχνικές μαζικού θανάτου.  
   

Ο ίδιος ο χαρακτηρισμός μάζα που χρησιμοποιούν αυτές οι ιδεολογίες για να προσδιορίσουν αυτό που θεωρούν ως ιστορικό τους υποκείμενο είναι άκρως υποτιμητικός. Είναι το ίδιο υποτιμητικός και ίδια φύσης με τον χαρακτηρισμό δούλοι του θεού, ή ποίμνιο που χρησιμοποιούν οι χριστιανοί. Όποιοι χρησιμοποιούν ιδεολογικά τους παραπάνω χαρακτηρισμούς, τότε ή νιώθουν οι ίδιοι έτσι –οπότε δεν μπορούν να παράξουν κανένα απελευθερωτικό έργο- ή επιδιώκουν να κρατήσουν τον κόσμο στην κατάσταση του δούλου και της μάζας. 

Μπορούμε να προβλέψουμε την πρακτική κατάληξη μιας κοινωνικής θεωρίας εξετάζοντας απλώς την γλωσσική και νοηματική αισθητική της, αλλά και την αισθητική των τελετουργιών της. Τότε η πολυδιαφημισμένη πλατωνική πολιτεία δεν θα διαφέρει ουσιαστικά σε τίποτα από μια κοινωνία/κάτεργο μπολσεβικικού, ή ναζιστικού τύπου, με την ιεραρχία του, το αλάθητο ιερατείο του, την ένοπλη αριστοκρατία του και τη στρατιωτικοποίηση της εργασίας των υπολοίπων.

Δεν είναι τυχαίο που οι χριστιανοί αγιοποίησαν τον Πλάτωνα και –μέσω αυτού- τον δάσκαλό του Σωκράτη. Ενώ η αθηναϊκή δημοκρατία είχε καταδικάσει, τουλάχιστον τον δεύτερο, ως εκτροφέα αιμοσταγών τυράννων, όπως ο Κριτίας. Αλλά και ο μπολσεβικισμός, ή ο ναζισμός θα φαίνονταν από την αρχή σαν αυτό που ήταν προδιαγεγραμμένο να καταλήξουν: μέθοδοι συστηματικής γενοκτονίας τού απλώς διαφορετικού. Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και στα μαρξιστικά γραπτά δεν εξετάστηκε φιλοσοφικά ούτε μια φορά η λέξη «ελευθερία».  

Δεν είναι επίσης τυχαίο που η αναρχική συνιστώσα του εργατικού κινήματος αντέδρασε από την αρχή στη μαρξιστική, χρησιμοποιώντας συχνά μια επιχειρηματολογία παρμένη από την αισθητική και που προέβλεψε με αγχωτική διαύγεια την αιματοβαμμένη γραφειοκρατική μετάλλαξη μιας πολλά  –τότε-  υποσχόμενης  θεωρίας όπως ο μαρξισμός.   

Ούτε είναι τυχαίο που τόσο ο χριστιανισμός, όσο και ο μαρξισμός, ή ο ναζισμός δεν είναι παρά μορφές της ίδιας μεταφυσικής, όπου ο άνθρωπος θεωρείται ένα εσαεί ανώριμο ον, ένα πρόβατο, το οποίο έχει ανάγκη «καθοδήγησης». Και όπου οι σωτήρες και οι μεσσίες κάθε είδους είναι επιφορτισμένοι από κάποια αόρατη –«θεϊκή», ή «ιστορική»- δύναμη για να τον «σώσουν» και να τον οδηγήσουν σε μια κατάσταση χιλιόχρονης  βασιλείας.   

Ούτε επίσης είναι τυχαίο που οι μαζικές εκδηλώσεις των χριστιανών, των λενινιστών, ή των φασιστών χαρακτηρίζονται  από τον ίδιο φανατισμό, το ίδιο μίσος για τον «άπιστο» και άρα τον «κατώτερο», την ίδια πομπώδη αλλά και γελοιωδώς γραφική  συγκινησιακότητα.  Αρκεί να διαβάσει κάποιος τα κηρύγματα μισανθρώπων όπως ο Παύλος, ή ο Ιωάννης Χρυσόστομος και να συγκρίνει την φανατισμένη ατμόσφαιρα που επικρατεί συχνά στους χριστιανικούς ναούς με τα φιλμ από τις ομιλίες του Χίτλερ, του Μουσολίνι, του Λένιν, ή του Στάλιν.  

Με αυτή την έννοια, αν θέλει κάποιος να αξιολογήσει μια ιδεολογία, το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι απλώς να εξετάσει τις αισθητικές επιπτώσεις της πρώτα από όλα στους ίδιους τους υποστηρικτές της. Ούτε να διαβάσει τα κείμενά της, ούτε να ανοίξει συζητήσεις με τους θιασώτες της, ούτε να περιμένει να δει την εφαρμογή της στην “πράξη”, ούτε τίποτα. Όσο υψηλότερος είναι ο βαθμός μιας συλλογικής συνειδητοποίησης, τόσο πιο αχρείαστη είναι η “οργάνωση” της αντίστοιχης συλλογικότητας –και αντιστρόφως, όπου βλέπει κάποιος «ισχυρές οργανώσεις», τόσο πιο ποιμνιωμένο και αγράμματο είναι το πλήθος που θέλουν να “εκφράζουν”.

 Αυτό που έχει κυρίως σημασία δεν είναι η οποιαδήποτε ιδεολογία καθεαυτή, αλλά η ψυχική και διανοητική ποιότητα εκείνων που την φέρουν. Μάλιστα όσο πιο συγκροτημένοι σε προσωπικό επίπεδο είναι αυτοί, τόσο λιγότερο χρειάζονται την «οργανωμένη» ιδεολογία, με αντιπροσωπευτικό παράδειγμα το επιδραστικότερο κίνημα του 20ου αιώνα, τους χίππυς του ’60, οι οποίοι δεν είχαν καν κάτι τέτοιο. Και αντιστρόφως: όσο πιο «οργανωμένη» με άρθρα πίστης και παραγράφους  είναι μια ιδεολογία, τόσο πιο ποίμνιο είναι αυτοί που την φοράνε  καπέλο.

Ένα ενδεικτικό «μαργαριτάρι» μισανθρωπισμού του χριστιανού θεωρητικού Ιωάννη, του αποκαλούμενου «Χρυσόστομου»:  «Κι αν ακόμη φονεύση κάποιος κατά το θέλημα του Θεού, ο φόνος αυτός είναι από κάθε φιλανθρωπία καλύτερος, ενώ αν κάποιος από λύπη δείξει ευσπλαχνία και φιλανθρωπία, παρά το θέλημα του Θεού, θα μπορούσε η φειδώ αυτή να αποβή πιο μιαρή από οιοδήποτε φόνο»(!).

(«Κάν φονεύσει τις κατά γνώμην του Θεού, φιλανθρωπίας απάσης βελτίων εστίν ο φόνος. Καν φείσηταί τις και φιλανθρωπεύσηται παρά το δοκούν εκείνω, φόνου παντός ανοσιωτέρα γένοιτ’ αν η φειδώ» Κατά Ιουδαίων, Λόγος Δ΄σελ. 195, AdversusJudaeos 48.873.18 επόμ. ).

Ας μη ξεχνάμε άλλωστε και τα εκβιαστικά διλήμματα του «γλυκύτατου Ιησού»: «Ο μή ων μετ’ εμού, κατ’ εμού εστί» (!) Ματθ. ΙΒ΄30. Δηλαδή: «όποιος δεν είναι μαζί μου είναι εναντίον μου».

Οι ομοιότητες με τη γνωστή λενινιστική και ναζιστική θεωρητική θεμελίωση της βίας, μόνο συμπτωματικές δεν μπορούν να είναι.   

Η αισθητική της τεχνολογίας: Ίσως τελικά να μην υπάρχει τίποτα στον κόσμο που να είναι αισθητικώς ουδέτερο. Ακόμα και η τεχνολογία έχει αισθητική.  Οι έλληνες αντιλαμβάνονταν την τεχνολογία με γνήσιο τρόπο, δηλαδή σαν κάτι απελευθερωτικό για τον άνθρωπο, και όχι τον τελευταίο σαν εξάρτημά της, όπως συμβαίνει σήμερα. Οι αρχαίοι ανέπτυξαν αυθεντική τεχνολογική σκέψη, ίσως γιατί η δουλεία στην αρχαία Ελλάδα ήταν περιορισμένο φαινόμενο: η παραγωγική βάση της αρχαίας ελληνικής οικονομίας –με την εξαίρεση της Σπάρτης- ήταν η εργασία του σκληρά εργαζόμενου ανεξάρτητου τεχνίτη και αγρότη και όχι η δουλεία. Εξάλλου και οι μισθοδοσίες για την κατασκευή των διαφόρων μνημείων -όπως του Παρθενώνα- που έχουν ανευρεθεί, αποδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των χτιστών τους ήσαν ελεύθεροι πολίτες και όχι δούλοι  

Επειδή ακριβώς ζούσε σε μια κοινωνία στην οποία κυριαρχούσε η κοπιώδης ανεξάρτητη εργασία, ο Αριστοτέλης περιέγραψε μια τεχνολογία που θα αντικαθιστούσε πλήρως την σκληρή σωματική προσπάθεια, αποδεσμεύοντας από τον καθημερινό μόχθο. Μάλιστα η αριστοτελική σύλληψη της πλήρως αυτοματοποιημένης  τεχνολογίας περιλαμβάνει και τον θάνατο της ιεραρχίας: σε ένα περίφημο χωρίο του ο Αριστοτέλης δεν λέει μόνο ότι δεν θα χρειάζεται η ανθρώπινη σωματική προσπάθεια, αλλά κι ότι επίσης δεν θα χρειάζονται οι διάφοροι επιστάτες και αρχιμάστορες (βλ. διευθυντές, προϊστάμενοι κλπ.)

Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ιστορικά η πρώτη αμφισβήτηση της δουλείας έρχεται από  την αρχαία Ελλάδα, δηλαδή από μια  κοινωνία που δεν στηριζόταν ούτε αποκλειστικά, ούτε κυρίως στη δουλεία, όπως π.χ. η Περσία, ή η Ρώμη. Ειδικά η Ρώμη απαξίωσε πλήρως την τεχνολογία αφού η οικονομία της στηριζόταν στην εργασία εκατομμυρίων σκλάβων. Οι μεγάλες τεχνολογικές καινοτομίες της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, όπως η ατμοδύναμη, έμειναν στα χαρτιά, γιατί θα μπορούσαν να ανατρέψουν τον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής και άρα τους δουλοκτήτες και  την κυριαρχία τους.

Κατά παρόμοιο τρόπο  σήμερα, όπου εξακολουθεί να επικρατεί η εξαρτημένη εργασία (=μισθωτή δουλεία με ψευδαίσθηση ελευθερίας), η επικρατούσα τεχνολογία -και συνακόλουθα η οργάνωση της παραγωγής- αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως πλήρως υποταγμένο γρανάζι της. Αλλά μια τεχνολογία όπου προϋποθέτει τον άνθρωπο ως ένα ακόμα εξάρτημά της, θα ήταν για τους αρχαίους τόσο αντιαισθητική όσο και ένα λατομείο με σκλάβους.  

Αρκεί να ρίξει κάποιος μια ματιά π.χ. σε ένα οποιοδήποτε εργοστάσιο, ή και απλώς στην αλυσίδα παραγωγής μιας οποιασδήποτε επιχείρησης. Επίσης μια τεχνολογία που απαξιώνει με τέτοιον τρόπο τον άνθρωπο, δεν μπορεί  να μην απαξιώνει γενικότερα τη ζωή και κατ΄ επέκτασιν τη φύση. Η σημερινή τεχνολογία είναι αντιφυσική -και άρα παρά φύσιν- ακριβώς επειδή είναι πρώτα από όλα αντιανθρώπινη.

Σχετικά με την σημερινή τεχνολογία δεν μπορούν άλλο να μπαίνουν αποπροσανατολιστικά ζητήματα  «καλής», ή «κακής» χρήσης της. Αρκετά πια με αυτή την συλλογιστική τρικλοποδιά. Είναι μια τεχνολογία φτιαγμένη για να υποτάσσει τον συλλογικό κοινωνικό παραγωγό στα οικονομικά – δηλαδή στα πραγματικά- αφεντικά της κοινωνίας. Μια τεχνολογία σχεδιασμένη για να διατηρεί τη δουλεία. Χρειαζόμαστε μια εντελώς διαφορετικού είδους τεχνολογία, όπου θα αποτελεί απελευθερωτική προέκταση του ανθρώπου και εργαλείο ολόπλευρης πραγμάτωσης των δυνατοτήτων του  και ταυτόχρονα θα αποτρέπει την συσσώρευση εξουσίας. 

  

Μια τεχνολογία που θα προάγει την αισθητική του αυτοκαθορισμού και της δημιουργίας, αντί της εξουσίας, της ιεραρχίας και της  «παραγωγικότητας». Μια τέτοια τεχνολογία θα τίναζε φυσικά στον αέρα την υπάρχουσα εκμεταλλευτική μορφή οικονομίας.

Ολόκληρο το άρθρο το βρήκαμε ΕΔΩ