Σύνδρομο Facebook Blues

Σχόλιο: Έχουμε τη γνώμη, ότι μια από τις μεγαλύτερες αιτίες για να στενοχωρεθεί πραγματικά κάποιος, είναι το χάσιμο ή άκριτο ξόδεμα του πιο πολύτιμου πόρου που έχει ο άνθρωπος σήμερα: του ελεύθερου χρόνου και της προσοχής του, αυτής που καλείται να διαχειριστεί μέσα σε αυτόν, όσο γίνεται πιο σοφά και εποικοδομητικά.  Κάτι που προσπαθούν να του αποσπάσουν και να αλώσουν (προς ίδιον όφελος) οι κάθε λογής "έμποροι" ή δυνάστες ή τυραννίσκοι, κυφήνες και "σειρήνες" της καθημερινότητας...
 Όχι, η ζωή δεν έχει να κάνει με "like" σε ψηφιακές πλατφόρμες! Αυτό είναι καθήλωση σοβαρή, ένα είδος αναπηρίας. Ο χρόνος αξιοποιείται και ο εαυτός οδηγείται στον πλουτισμό και την πραγμάτωσή του μέσω της Κίνησης, Αυτό δεν είναι μόνο η αίσθηση ελευθερίας και περιπέτειας που προκύπτει από τη "γύρα" έξω στον πραγματικό κόσμο, δεν είναι απλά η πραγματική επαφή με τον Άλλο και η αλληλεπίδραση που προκύπτει. Είναι και το να  βρίσκεσαι σπίτι μόνος/η και να ξεφυλλίζεις τις σελίδες ενός συναρπαστικού βιβλίου ή να ανοίγεις μια ενδιαφέρουσα "σπιτική συζήτηση" με το συντροφό σου ή τους φίλους σου (πιθανώς και με αφορμή πάλι ένα βιβλίο ή μια ταινία ή κάποιες ενδιαφέρουσες μουσικές ή μια ιδέα ή την τρέχουσα επικαιρότητα).
Kι άσε το clicktivism για τους click-minded....
Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Σαρτρ: " Αν νιώθεις μοναξιά όταν είσαι μόνος, δεν έχεις καλή παρέα..."

Σύνδρομο Facebook Blues

της Δήμητρας Νικολαϊδου

Το έχετε πάθει όλοι: μπαίνεις πέντε λεπτά στο facebook για να δεις αν έχεις κάποιο μήνυμα, και όταν σηκώσεις τα μάτια σου από την οθόνη ανακαλύπτεις πως έχουν περάσει δυο ώρες. Η μια σελίδα οδηγούσε στην άλλη, μια ενδιαφέρουσα συζήτηση ικέτευε τη συμμετοχή σας, ένα καινούριο link άνοιγε σε ένα πολύ ενδιαφέρον μαγκαζίνο... Για πολλούς από εμάς, το facebook μοιάζει ιδανικός τρόπος να αποφορτιστείς μετά τη δουλειά ή να κάνεις διάλειμμα εν μέσω μιας δύσκολης ημέρας. Είναι άλλωστε πολύ καλύτερο από την τηλεόραση που εν πολλοίς έχει αντικαταστήσει: εδώ επικοινωνείς με φίλους και γνωστούς, μοιράζεσαι μαζί τους μου ενδιαφέροντες ανθρώπους από όλο τον κόσμο, έχεις στείλει ευχές, έχεις μάθει τα νέα τους. Γιατί λοιπόν ολοένα και περισσότερος κόσμος σηκώνεται από την καρέκλα του θλιμμένος μετά από μερικά κλικ στο facebook;

FACEBOK BLUES

Το σύνδρομο είναι καινούριο και οι επιστήμονες το ονομάζουν -όχι επίσημα φυσικά- TheFacebook Blues. Έρευνες στα πανεπιστήμια τόσο του Stanford όσο και του Michigan, αλλά και στατιστικά στοιχεία της εταιρείας ερευνών Expion, απέδειξαν πως όντως, ένα νέο είδος θλίψης καραδοκεί στις οθόνες μας:
υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία των socialmediaόπως το facebook, το twitter και το tumblr, τα οποία μετατρέπουν την «απόδρασή» μας σε κατάθλιψη. Οι βασικοί ένοχοι είναι δύο. Ο πρώτος, και πιο εύκολα κατανοητός, είναι ότι η ήδη μεγάλη αγωνία μας για το πως μας βλέπουν οι άλλοι αυξάνεται κατακόρυφα όταν το δημόσιο προφίλ μας και οι απόπειρες κοινωνικοποίησής μας είναι τόσο δημόσιες και τόσο εκτεθειμένες. Ανεβάσατε ένα πολύ έξυπνο status και δεν αντέδρασε κανένας; Ποστάρατε μια εικόνα που εξέφραζε ένα πολύ βαθύ σας συναίσθημα και κανείς δεν πάτησε like; Δε θέλετε να το παραδεχθείτε, αλλά νοιώθετε εκτεθειμένοι. Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται ασήμαντα, αλλά η αλήθεια είναι ότι κάθε μας κίνηση, είτε είναι προσωπική είτε ηλεκτρονική, θα εκφράζει πάντα συγκεκριμένες βασικές μας ανάγκες και όταν αυτές δεν ικανοποιούνται, η θλίψη καραδοκεί. Κάθε μας post λοιπόν, κάθε μας share, αντικατοπτρίζει την ανάγκη μας να μας προσέξουν και να μας κατανοήσουν. Στην πραγματική ζωή, προσέχουμε και κατευθύνουμε αυτή την ανάγκη σε συγκεκριμένα άτομα από τα οποία περιμένουμε την ανάλογη ανταπόκριση. Στο facebook, απευθυνόμαστε παράλληλα σε εκατοντάδες άτομα -και κανένας από αυτούς δε νοιώθει την υποχρέωση να ανταποκριθεί σε αυτό που φαινομενικά είναι ένα απλό σχόλιο, γιατί κανείς δεν αντιλαμβάνεται με πόσες ανάγκες είναι επενδεδυμένο αυτό που βλέπει. Το αποτέλεσμα; Αντί να επικοινωνήσουμε καταλήγουμε να νοιώθουμε πιο μόνοι, πιο αποξενωμένοι από ποτέ.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΦΘΟΝΟΥ

Ο δεύτερος τύπος κατάθλιψης, είναι ακόμα πιο ύπουλος: πρόκειται για το συναίσθημα ανεπάρκειας και φθόνου που καλλιεργείται μέσα μας, όταν βλέπουμε τα προφίλ φίλων και γνωστών. Όπως γράψαμε στο ΑΒΑΤΟΝ 129, οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι από ιστορίες. Κάθε μας κίνηση, κάθε μας πράξη, είναι μέρος μιας αφήγησης που δημιουργούμε γύρω από το άτομό μας. Τα social media είναι ο ιδανικός τόπος για να κάνουμε κάτι τέτοιο: εκεί μπορούμε να συνθέσουμε την ιστορία που επιλέγουμε μέσα από φωτογραφίες, post και σχόλια. Δεν είναι τυχαίο ότι το facebook μας ενθαρρύνει να συνθέσουμε λίστες με τις ταινίες που είδαμε και τις μουσικές που αγαπάμε: οι άνθρωποι λατρεύουμε την ευκαιρία να συνθέσουμε μια ταυτότητα. Το ερώτημα ωστόσο είναι, είναι ποτέ κανείς απόλυτα ειλικρινής σε αυτές τις λίστες; Όταν έρθει η σειρά σας να δημιουργήσετε ένα προφίλ που οι φίλοι και οι γνωστοί σας θα κρίνουν, ποιες είναι οι πιθανότητες να εκφραστείτε από καρδιάς; Οι περισσότεροι επιχειρούμε να προβάλλουμε τον καλύτερο εαυτό μας στο facebook αλλά παράλληλα, δεν κατανοούμε πως με τον ίδιο τρόπο σκέφτονται όλοι οι ψηφιακοί μας «φίλοι». Το πανεπιστήμιο του Stanford ανακάλυψε πως σε μεγάλο βαθμό, η θλίψη που νοιώθουν οι χρήστες μετά από μερικές ώρες περιήγησης οφείλεται στην εντύπωση που μας δημιουργείται ότι οι άλλοι έχουν μια ζωή πολύ καλύτερη, πολύ πιο γεμάτη από τη δική τους: βλέπουν φωτογραφίες από πάρτυ και διακοπές, εικόνες από συναυλίες, την αναπαραγωγή και το σχολιασμό των καλύτερων στιγμών του κάθε χρήστη. Σπάνια θα ποστάρει κανείς πόσο βαριέται, με αποτέλεσμα να νομίζουμε πως είμαστε οι μόνοι που δεν έχουμε μια συναρπαστική ζωή γεμάτη με στιγμές διαύγειας και πνευματικές αναλαμπές.

CLICKTIVISM

Πέρα από τα facebook blues ωστόσο, κίνδυνος κρύβεται και στην αντίθετη κατεύθυνση: οι έρευνες έδειξαν πως όλες μας οι προσπάθειες να δείξουμε κοινωνική ευαισθησία ή να εκφράσουμε και να μοιραστούμε την οργή μας για τα κακώς κείμενα, έχουν ένα επιπλέον δυσάρεστο˙ μας κάνουν να πιστεύουμε πως ένα share ή ένα like, αποτελεί επαρκή αντίδραση στα όσα μας στεναχωρούν. Το φαινόμενο λέγεται clicktivism και ερμηνεύεται απλά: ένα κακό νέο ή μια δυσάρεστη είδηση, ανακλαστικά μας δημιουργεί την ανάγκη να αντιδράσουμε. Τα σχόλια ή τα likeπου είναι στο χέρι μας είναι ένα είδος αντίδρασης -το οποίο ωστόσο πολύ ελάχιστες, μετρημένες στα δάχτυλα φορές μπορεί να επιφέρει την οποιαδήποτε αλλαγή. Η συνείδησή μας καθησυχάζεται -θα λέγαμε πιο σκληρά, αποκοιμιέται- και εμείς συνεχίζουμε να σερφάρουμε, νοιώθοντας πως κάναμε αυτό που μας αναλογούσε. Το ίδιο φαινόμενο βέβαια έχει και μια άλλη όψη: ουκ ολίγες φορές ένα πνευματικό ρητό ή μια εξαιρετική εικόνα θα μας προκαλέσει, ακόμα και μέσα στον ορυμαγδό του facebook, μια ανάταση. Θα μας μιλήσει, θα αγγίξει κάτι μέσα μας. Δυστυχώς, η φύση του μέσου είναι τέτοια που αντί να μας μεταμορφώσει το ρητό συχνά θα μεταμορφωθεί από τα όσα το περιτριγυρίζουν. Πόσες φορές δεν είδατε κάτι όμορφο να επισύρει σωρεία αρνητικών σχολίων ή να γίνεται επίκεντρο καυγάδων; Ή ακόμα χειρότερα, πόσες φορές άραγε ένα ρητό που έκρυβε ίσως λίγη σοφία δεν έδρασε ως «τσιρότο», ψευτοϊκανοποιώντας την ανάγκη μας για κάτι βαθύ, ανάμεσα στα τόσα επιφανειακά που κάνουμε και μοιραζόμαστε, αντί να δράσει ως αυτό που όφειλε να είναι, δηλαδή μια ενόχληση στον ύπνο μας, ένα απότομο, άξαφνο ξύπνημα;

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Αν όχι για εμάς, τότε για πολλούς ανθρώπους γύρω μας, το facebook είναι η νέα πραγματικότητα και τα social media ένας τρόπος επικοινωνίας. Δεν έχει νόημα να τα δαιμονοποιήσει κανείς -έχει όμως νόημα να σχετιστεί με αυτά με όσο πιο υγιή τρόπο μπορεί.Κάθε φορά που ανυπομονούμε να μοιραστούμε κάτι στο διαδίκτυο, οφείλουμε να θυμηθούμε: Αυτή η απόπειρά μας να παρουσιάσουμε εαυτόν με τα καλύτερα χρώματα, γίνεται πολλές φορές μια δεύτερη ζωή, ένα παράλληλο σύμπαν οι προσβολές και οι μικρές νίκες του οποίου αποκτούν εξίσου μεγάλη σημασία με την «πραγματική» μας ζωή. Αν τώρα σε αυτή την εξίσωση προσθέσετε την προειδοποίηση τόσο των παραδόσεων όσο και της επιστήμης, ότι η «πραγματική» μας ζωή δεν είναι τόσο στέρεη όσο νομίζουμε αλλά αποτελείται από μια σειρά από ψευδαισθήσεις στις οποίες είμαστε υπερβολικά επενδεδυμένοι, τότε αντιλαμβανόμαστε πως συχνά στενοχωριόμαστε, θυμώνουμε ή θριαμβολογούμε για μια ψευδαίσθηση μέσα στην ψευδαίσθηση. Ορισμένες παραδόσεις όπως ο Βουδισμός, προτείνουν να χρησιμοποιήσουμε τα όνειρα και τα έντονα συναισθήματα που τόσο έντονα βιώνουμε όσο κοιμόμαστε, για να κατανοήσουμε τα πέπλα που μας κρύβουν την αλήθεια όσο είμαστε ξυπνητοί. Δοκιμάστε να δείτε το facebook και το twitter σαν αντίστοιχες ευκαιρίες και να τα απολαύσετε χωρίς να επενδύσετε επάνω τους: είναι ένα έξοχο παράδειγμα του πόσο εύκολα ο νους μας χτίζει κάστρα στην άμμο, και πως, στη συνέχεια καταφέρνει να παγιδεύεται μέσα τους.

το διαβάσαμε στις εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ