«Ποίημα στους φίλους», Χόρχε Λουίς Μπόρχες
Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.
Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.
Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μη πέσεις.
Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου
δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.
Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια
αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο
που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου
όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.
Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ' αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.
Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν
τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.
Δεν ήσουν πρώτος
ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.
Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.
Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.
Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.
Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.
Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι
ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.
Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.
Ευχαριστώ που είμαι.
[πηγή: Χόρχε Λουίς Μπόρχες,Ποιήματα, μετάφρ. Δ. Καλομοίρης , Ελληνικά Γράμματα, 1995 ]
Στην πρώτη στροφή, μας λέει ότι ένας φίλος, σύντροφος κλπ, δεν μπορεί να μας δώσει λύσεις και απαντήσεις για ουσιαστικά και σημαντικά για εμάς ζητήματα που αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας. Και ίσως δεν είναι αυτό και θεμιτό. Αλλά μπορεί να γίνεται κοινωνός των προβλημάτων και ερωτημάτων μας. Αυτό αυτομάτως μας ξαλαφρώνει, απαλύνει τον πόνο και το άγχος μας. Όλα όσα δυσάρεστα μας συμβαίνουν, ατυχίες, απογοητεύσεις, αρνητικά συναισθήματα, είναι ένα βάρος, γιατί ο άνθρωπος επιδιώκει την ευημερία, την ευτυχία και ηδονή. Το να έχουμε πραγματικούς φίλους, αλληλέγγυους, να μπορούμε να πούμε αυτά που μας προβληματίζουν, μας βασανίζουν και μας φοβίζουν σε κάποιο άλλο, κοντινό και οικείο μας πρόσωπο, είναι σαν να μοιραζόμαστε αυτό το βάρος, και έτσι ξαλαφρώνουμε. Έτσι, ο αφηγητής-ποιητής (;) θα είναι πάντα δίπλα στο φιλικό πρόσωπο σε όλη την πορεία της ζωής του, όποτε τον χρειάζεται. Μια πορεία την οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε αλλά χρειαζόμαστε ένα δικό μας πρόσωπο να είναι δίπλα μας, όπως και στα λάθη και τα παραστρατήματά μας, για να μας απλώσει το χέρι, να μας παρηγορήσει και να μας στηρίξει όταν η ατυχία, η κακή στιγμή, η επιπολαιότητα ή το λάθος θα μας κλονίσει, ώστε να μην πέσουμε ακόμη πιο κάτω, αλλά να πάρουμε δύναμη για να συνεχίσουμε.
Στις επιτυχίες, στις νίκες και στους θριάμβους, ο φίλος δεν ταυτίζεται με αυτές, όπως συχνά συμβαίνει με τους ανθρώπους οι οποίοι ταυτίζονται με τα πρόσωπα που είναι επιτυχημένα, με κύρος και φήμη, δημιουργώντας μια σχέση εξάρτησης και ετεροκαθορισμού από άτομα-πρότυπα. Λειτουργώντας έτσι σαν υποκατάστατο και αποφυγή για προβλήματα όπως η έλλειψη αυτοπεποίθησης. Για τον Μπόρχες ο φίλος πρέπει να χαίρεται πραγματικά για τις επιτυχίες του φίλου του, μια ειλικρινής στάση αλληλεγγύης, σεβασμού και αναγνώρισης του άλλου. Επίσης ο φίλος δεν μπορεί να βάλει όρια στη ζωή και στα σχέδια-στόχους του συντρόφου του, αλλά του παρέχει-προσφέρει «ελεύθερο χώρο» για να «μεγαλουργήσει». Πόσο σπουδαίο θα ήταν αν λειτουργούσαν έτσι οι κοινωνίες; Να προσφέρουν δηλαδή τον αναγκαίο και απαραίτητο ελεύθερο χώρο για να αναπτύσσουν τις ικανότητες και τις κλίσεις τους οι άνθρωποι; Να ενθαρρύνονται να εξερευνούν, να ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και τον κόσμο; Αντί να προετοιμάζονται από τα πρώτα βήματα της ζωής τους να ενταχθούν στην παραγωγική μηχανή, με στόχους αμφιβόλου αξίας και αποτελέσματος για την ανθρώπινη ύπαρξη και ευτυχία;
Αυτή όμως η «ανώτερη» νοοτροπία και συμπεριφορά μεταξύ φίλων, ο απόλυτος σεβασμός στην ελευθερία της ύπαρξης και του προσώπου, η ανοχή και κατανόηση, η στήριξη στις επιλογές του άλλου, ακόμη και αν διαφωνούμε, η υποστήριξη και η ενθάρρυνση για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και για την αναζήτηση ενός αυθεντικού προσωπικού και υπαρξιακού νοήματος ζωής, συνάδει με υψηλές αξίες και ιδέες για τη ζωή, αλλά και για τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Άρα, γιατί να μην αφορά και ισχύει για ολόκληρη την κοινωνία; Εξάλλου, το δίκτυο των φίλων δεν αποτελεί μια μικρο-κοινωνία; Δεν θα μπορούσε αυτή η συνθήκη γνήσιας αλληλεγγύης και ελευθερίας-αλληλοκατανόησης να γενικευτεί στο σύνολο μιας κοινωνίας; Έτσι αίρεται ή γίνεται μια ποιοτική-αλματική-επαναστατικό άλμα στην αντίφαση-διχοτομία υποκείμενο/αντικείμενο και άτομο/κοινωνία. Έτσι η κοινωνία (ή κοινότητα ή ομάδα) γίνεται το ποιοτικό άλμα-αναβάθμιση αλλά και εμβάπτισμα του ατόμου στο κοινωνικό και του κοινωνικό στο άτομο. Μια υπαρξιακή μετάβαση-μετουσίωση που συνιστά τη σύζευξη ατόμου-κοινωνίας και εγώ-άλλου. Η κοινωνία, και συνακόλουθα η «οικογένεια» και η εκπαίδευση (οποιασδήποτε μελλοντικής μορφής), , ο δημόσιος χώρος (σχέσεις, αλληλεπιδράσεις, ανταλλαγές μεταξύ των ανθρώπων) δεν θα πρέπει να έχει έναν διδακτικό, πατερναλιστικό, φρονηματικό και εξουσιαστικό-αυταρχικό χαρακτήρα.
Βέβαια, σε μια οργανωμένη κοινωνία και, έστω μη ιεραρχική, σχέση μεταξύ ανθρώπων χρειάζεται ένα κριτήριο υπευθυνότητας, φερεγγυότητας και δέσμευσης. Αλλά σε έναν ανώτερο-αναβαθμισμένο-εκλεπτυσμένο, μη-εξουσιαστικό και αταξικό πολιτισμό, οι από κοινού εργασίες, σχέδια και δεσμεύσεις σε στόχους δεν θα είναι πια υποχρέωση και καταναγκασμός – δηλαδή αλλοτρίωση. Γιατί ό,τι είναι για μένα καλό και ίδιον της ελευθερίας μου είναι ταυτόχρονα καλό και ελευθερία για όλους τους άλλους συνανθρώπους μου. Η ζωή θα είναι ένα παιχνίδι, όπου ο αυθορμητισμός, ο αυτοσχεδιασμός και η φαντασία θα κυριαρχούν. Αυτό δεν θα δημιουργεί πρόβλημα, αφού όλοι θα συντονίζονται αυτόματα μεταξύ τους, ως αλληλο-συνδεόμενα πνευματικά εγώ-υποκείμενα σε ένα συλλογικό «εαυτό-άλλον» - σαφώς μια ανώτερη ποιοτικά ενότητα ή συλλογική συνείδηση. Είναι μια νέα «φυσική» τάξη πραγμάτων, όπου όλα αυτά προκύπτουν αβίαστα και φυσικά. Όπως παλιότερα φιλόσοφοι, όπως ο Μιλ, υποστήριζαν πως η ελευθερία του ατόμου και η ασφάλεια και αξιοπρέπειά του ανήκουν στη σφαίρα του φυσικού δικαίου, γιατί προκύπτουν από τις διαδικασίες της φύσης, και τότε αυτό ήταν μια αληθινή ερμηνεία της φύσης, έτσι αναλόγως προκύπτει η νέα τάξη πραγμάτων (αναρχία, μη ιεραρχία, εξουσία, εκμετάλλευση και μη αλλοτρίωση-αυτοπραγμάτωση) Έτσι, οι ανάγκες θα αλληλοσυμπληρώνονται και θα αλληλο-επικαλύπτονται. Ζω γιατί ζει ο άλλος, υπάρχω γιατί υπάρχει ο άλλος, είμαι εδώ γιατί είναι και ο άλλος, είμαι ευτυχισμένος και ελεύθερος, γιατί είμαι ο άλλος. Σε μια αρμονική, συμμετρική κατάσταση. Εργάζομαι για τη χαρά της δημιουργίας και του παιχνιδιού με τον άλλο άνθρωπο, το σύντροφο-φίλο-εραστή, δημιουργώ για να εκφράζω ελεύθερα την ύπαρξή μου, τον εαυτό μου, το είναι μου. Έτσι, η αρμονία και η ισορροπία, η συμμετρία που διέπει το ίδιο το σύμπαν, εκδηλώνονται στην κοινωνία μέσα από την ισότητα και την ελευθερία, την σύζευξη ατόμου-όλου (κοινωνίας).
21/5/2013
Δημήτρης Φασόλης
To eείδαμε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου