" Η ελευθερία της έκφρασης στο στόχαστρο "

Η ελευθερία της έκφρασης στο στόχαστρο Χρυσοχοΐδη-Κεραμέως

Είναι σαφές πως το νομοσχέδιο Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη θέλει να βάλει στον «γύψο» το φοιτητικό κίνημα. Εφεξής, αν οι φοιτητές έχουν όνειρα και άποψη, θα πρέπει να τα κρατάνε για τον εαυτό τους και όχι να τα διατυμπανίζουν με πανό, όπως τα παραπάνω, διότι κινδυνεύουν με πειθαρχική δίωξη

του Τάσου Κωστόπουλου

Μια σειρά διατάξεις του νομοσχεδίου Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη αποδεικνύουν ότι πραγματικός στόχος του είναι η περιστολή της ελευθερίας του λόγου και η καταστολή του φοιτητικού κινήματος. ● Οι «ειδικοί φρουροί» θα έχουν περισσότερες εξουσίες μέσα στα ΑΕΙ απ’ ό,τι στην υπόλοιπη κοινωνία!

Ο διάβολος της πολιτικής καταστολής κρύβεται συνήθως στις λεπτομέρειες των νομοθετικών πρωτοβουλιών. Οχι βέβαια πως το νομοσχέδιο Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη για την πανεπιστημιακή αστυνομία, τα πειθαρχικά και την επιβολή ανώτατου ορίου σπουδών κρύβει ιδιαίτερα της προθέσεις του να ενταφιάσει τη δημοκρατική κληρονομιά της μεταπολίτευσης στα ελληνικά ΑΕΙ, όπως μας θύμισε και ο κ. Συρίγος με τη διάσημη πλέον επίκλησή του της κανονικότητας του 1969.

Ακόμη κι εδώ ωστόσο η προσεκτική μελέτη του τελικού σχεδίου, που κατατέθηκε στη Βουλή στις 29/1 και αναμένεται να ψηφιστεί την ερχόμενη Τετάρτη, αποκαλύπτει πολύ περισσότερα γι’ αυτές τις προθέσεις απ’ όσα η επίσημη κυβερνητική προπαγάνδα επιθυμεί να διαφανούν.

΄Οπλα και έκτακτες εξουσίες

Η πρώτη παρατήρηση αφορά δύο σημεία που συσκοτίζονται συνειδητά: τον εξοπλισμό της νέας πανεπιστημιακής αστυνομίας και τις έκτακτες εξουσίες της εντός των ΑΕΙ.

● Ο ακριβής εξοπλισμός της πανεπιστημιακής αστυνομίας ούτε καθορίζεται ούτε περιορίζεται από το κατατεθέν νομοσχέδιο. Τα άρθρα 18§6 και 20 προβλέπουν απεναντίας ρητά πως αυτό θα ρυθμιστεί με μεταγενέστερα προεδρικά διατάγματα των δύο συναρμόδιων υπουργών (Παιδείας και ΠροΠο), για την έκδοση των οποίων δεν χρειάζεται ούτε εξουσιοδότηση ούτε καν ενημέρωση της Βουλής. Απαξ και ο νόμος ψηφιστεί, μ’ άλλα λόγια, οι Κορκονείς των ΑΕΙ θα κουβαλάνε ό,τι όπλο θέλει σε κάθε συγκυρία η πολιτική τους ηγεσία. Οι καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις των δύο υπουργών περί «άοπλης» φρούρησης αποδεικνύονται έτσι απλή στάχτη στα μάτια του κόσμου.

● Εξίσου εύγλωττος είναι ο εφοδιασμός της πανεπιστημιακής αστυνομίας με αυξημένες εξουσίες, που στερούνται οι ομόλογοί της εκτός ΑΕΙ. Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, οι «ειδικοί φρουροί» (σώμα χαμηλών προσόντων που ιδρύθηκε το 1999 επί Σημίτη με αποκλειστικό καθήκον τη «φύλαξη ευπαθών στόχων αστυνομικού ενδιαφέροντος», προκειμένου ν’ απαλλαγούν οι εκπαιδευμένοι -κανονικοί- αστυνομικοί από τέτοιες χρονοβόρες αγγαρείες) απαγορεύεται ρητά να ασκούν προανακριτικά καθήκοντα (άρθρο 9§9 του Ν.2734).

Με το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη-Κεραμέως (άρθρο 19) αυτή η απαγόρευση αίρεται ειδικά και μόνο για τα ΑΕΙ: «Στους ειδικούς φρουρούς που στελεχώνουν τις Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (Ο.Π.Π.Ι.), επιτρέπεται η άσκηση προανακριτικών καθηκόντων για το διάστημα που υπηρετούν σε αυτές και για υποθέσεις των οποίων επιλαμβάνονται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους».

Μ’ άλλα λόγια ένας ειδικός φρουρός θα εξακολουθεί να μη μπορεί να κάνει προανάκριση για έναν πορτοφολά στην Ομόνοια, θα έχει όμως το δικαίωμα να το κάνει εντός των ΑΕΙ, στέλνοντας στον εισαγγελέα κάθε φοιτητή, υποψήφιο διδάκτορα ή πανεπιστημιακό καθηγητή, αν θεωρήσει λ.χ. πως αυτός υποστήριξε δημόσια την αντίσταση σε κάποιο νόμο ή διαταγή των αρχών (βλ. παρακάτω για το αδίκημα της «διέγερσης»).

● Τις αυξημένες αυτές εξουσίες της πανεπιστημιακής αστυνομίας επισφραγίζει και πολλαπλασιάζει το νέο πειθαρχικό δίκαιο που εισάγεται σε βάρος των φοιτητών. Υπενθυμίζουμε ότι το νομοσχέδιο προβλέπει πειθαρχικές ποινές για ευρύτατη γκάμα πρακτικών – από την αντιγραφή, τις υλικές φθορές ή τη χρήση απαγορευμένων ουσιών, μέχρι την «παρεμπόδιση της εύρυθμης λειτουργίας του ιδρύματος» (αποχή ή κατάληψη), την «υπαίτια ρύπανση των στεγασμένων ή ανοιχτών χώρων του ιδρύματος με οποιοδήποτε τρόπο» (βλ. αφισοκόλληση κι αναγραφή συνθημάτων), την «ηχορύπανση», ακόμη και την απλή «χρήση των στεγασμένων ή ανοικτών χώρων» του Πανεπιστημίου «χωρίς την άδεια των αρμόδιων οργάνων του» ή «για την εξυπηρέτηση σκοπών που δεν συνάδουν με την αποστολή του».

Σε λόγο πειθαρχικής δίωξης ανάγεται επίσης η «τέλεση» από κάποιον φοιτητή -εκτός Πανεπιστημίου- «οποιουδήποτε πλημμελήματος ή κακουργήματος εφόσον συνδέεται με τη φοιτητική ιδιότητα» (η σύλληψή του λ.χ. σε κάποια φοιτητική διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας).

Η ΟΠΠΙ θα μπορεί να διώκει φοιτητές για «ρύπανση» όπως η αφισοκόλληση, ενώ η κατάληψη ή η αποχή μπορεί να οδηγήσει σε οριστική διαγραφή. Παράλληλα, οι κάμερες επιτήρησης δίνουν άπειρες δυνατότητες για εισβολή στις «ζωές των άλλων», με παρακολούθηση συνελεύσεων και όχι μόνο

Για την ενεργοποίηση μιας τέτοιας δίωξης, αν θεωρηθεί πολιτικά σκόπιμη, δεν θ’ απαιτηθεί καν να έχουν προηγηθεί επεισόδια: ως «τέλεση πλημμελήματος» (π.χ. εξύβριση, «απειλή» ή «διασπορά ψευδών ειδήσεων») μπορεί να ερμηνευτεί ακόμη και η συμμετοχή κάποιου μαχητικού φοιτητή σε τηλεοπτική συζήτηση, εφόσον ερεθίσει τα ανακλαστικά της υπηρεσιακής Ακροδεξιάς· το ίδιο και τα δημοφιλή σκωπτικά συνθήματα κατά των εκάστοτε υπουργών Παιδείας που ακούγονται εδώ και δεκαετίες στα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια. Υπενθυμίζουμε ότι πρόσφατα η Βουλή (δηλαδή η Ν.Δ.) ενέκρινε τη δίωξη της βουλεύτριας του ΜέΡΑ-25 Αγγελικής Αδαμοπούλου για το περιεχόμενο κοινοβουλευτικής αγόρευσής της, την οποία κάποιοι συνδικαλιστές της ΕΛ.ΑΣ. θεώρησαν προσβλητική για το σώμα. Στην ελευθερία λόγου των απλών φοιτητών θα κολλήσουν;

● Για όλα τα παραπάνω το νομοσχέδιο προβλέπει ποικιλία ποινών, από απλή επίπληξη μέχρι και οριστική διαγραφή του φοιτητή από το Πανεπιστήμιο. Σύμφωνα με το άρθρο 24§3, η τελευταία αυτή ποινή μπορεί να επιβληθεί ακόμη και στην περίπτωση «παρεμπόδισης της λειτουργίας του ιδρύματος» (κατάληψης ή αποχής) ή εξωπανεπιστημιακής τέλεσης κάποιου από τα προαναφερθέντα «αδικήματα» τα «συναφή με τη φοιτητική ιδιότητα». Σύμφωνα δε με το άρθρο 29§2.δ-ε, επιβαρυντικά στοιχεία για την επιμέτρηση της ποινής θεωρούνται «η δράση βάσει οργανωμένου σχεδίου» και «αν ο πειθαρχικά διωκόμενος διαδραμάτισε ρόλο ιθύνοντα σε πράξη που τελέστηκε από περισσότερους του ενός».

● Αξιοσημείωτη είναι, τέλος, μια ειδική δικονομική πρόβλεψη του νομοσχεδίου (άρθρο 27§1.γ΄). Για την παραπομπή κάποιου φοιτητή στο πειθαρχικό «δεν είναι υποχρεωτική» προηγούμενη έρευνα κάποιου πανεπιστημιακού οργάνου (εξέταση μαρτύρων, αυτοψία και ακρόαση του ίδιου του «διωκομένου»), αν για τη σχετική κατηγορία έχει γίνει «προανάκριση» από ειδικό φρουρό της ΟΠΠΙ!

Ελευθερία λόγου υπό επιτήρηση

Εξίσου κρίσιμους περιορισμούς στην ελευθερία της έκφρασης -όχι μόνο των φοιτητών- εγκυμονεί η εγκατάσταση ενός οργουελικού συστήματος στενής παρακολούθησης των πανεπιστημιακών χώρων από κάμερες της ΕΛ.ΑΣ.

Σύμφωνα με το άρθρο 12§2, οι κάμερες επιτήρησης με «καταγραφή εικόνας και ήχου σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους των Α.Ε.Ι.» θα εγκατασταθούν και θα λειτουργούν για την «πρόληψη και αντιμετώπιση αξιόποινων πράξεων» εφτά ολόκληρων κεφαλαίων του Ποινικού Κώδικα.

Σ’ αυτά δεν περιλαμβάνεται μόνο η τέλεση ή η απόπειρα σοβαρών εγκλημάτων (ανθρωποκτονία, βιασμός, βαριές ή επικίνδυνες σωματικές βλάβες, εμπρησμός, ληστεία κ.λπ.), αλλά και όλα ανεξαιρέτως τα αδικήματα «κατά της δημόσιας τάξης» (έκτο κεφάλαιο του Κώδικα), έστω και πλημμεληματικού χαρακτήρα, όπως η «διέγερση πολιτών σε διχόνοια» (184 ΠΚ), η «διασπορά ψευδών ειδήσεων» (191 ΠΚ), η «διατάραξη της κοινής ειρήνης» (189 ΠΚ, απλή τουτέστιν συμμετοχή σε επεισοδιακή συγκέντρωση, με ιδιάζουσα ποινική μεταχείριση όσων φαίνεται να «έχουν καθοδηγητικό ρόλο μέσα στο πλήθος») και φυσικά η «διέγερση» (183 ΠΚ) – το απλό δηλαδή κάλεσμα «σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νόμιμων διαταγών της αρχής».

Πρόκειται για διατάξεις που χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για την καταστολή της πολιτικής διαφωνίας και κοινωνικής αντιπολίτευσης σε έκταση και ένταση ευθέως ανάλογη προς τον εκάστοτε συσχετισμό δυνάμεων. Και φυσικά ουδέποτε εφαρμόζονται εναντίον όσων διαπράττουν παρόμοια «αδικήματα» στο πλευρό της κυβέρνησης ή για λογαριασμό του βαθέος κράτους: κανείς δεν διανοείται να διώξει λ.χ. τον κ. Μπογδάνο για «πρόκληση πολιτών σε διχόνοια», παρ’ όλο που ο λόγος του είναι καταφανώς εμπρηστικός· ούτε οποιαδήποτε κυβέρνηση για «διασπορά ψευδών ειδήσεων»....

Δεν χρειάζεται λοιπόν ιδιαίτερη φαντασία για ν’ αντιληφθούμε τι θα συμβεί όταν κάποιοι ειδικοί φρουροί, με ψυχοσύνθεση Κορκονέα και δημοκρατική κουλτούρα σαν κι αυτή του προέδρου τους (που διακήρυξε προ ημερών ότι «ένα κομμάτι της κοινωνίας νοσεί και πρέπει να γιατρευτεί»), αναλάβουν να πατάξουν κάθε κρούσμα «διέγερσης» στους κόλπους του φοιτητικού κόσμου – και προοπτικά των αντιφρονούντων ή δημοκρατικά ευαίσθητων πανεπιστημιακών.

Ακόμη λιγότερη φαντασία χρειάζεται για ν’ αντιληφθούμε τι είδους υλικό θα συγκεντρώνει και θ’ αποθηκεύει προληπτικά ένα σύστημα «‘‘καταγραφής εικόνας και ήχου’’ από φοιτητικές συνελεύσεις, κάθε λογής συναθροίσεις ή και απλά πηγαδάκια ως «τεκμήρια» ενδεχόμενης τέλεσης των παραπάνω «αδικημάτων». Για τους νεότερους, αλλά και όσους έχουν ασθενή μνήμη, θυμίζουμε ότι το 2006 αυτοψία της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στο «Θάλαμο Ελέγχου Παρακολούθησης & Ελέγχου Κυκλοφορίας» της ΓΑΔΑ διαπίστωσε πως οι κάμερες που εγκαταστάθηκαν «προσωρινά» σε κεντρικά σημεία της Αθήνας εν όψει Ολυμπιάδας (για να παραμείνουν εκεί εσαεί) μπορούσαν να βλέπουν τα πάντα σε απόσταση δύο χιλιομέτρων και να ακούνε οτιδήποτε λέγεται σε αρκετά μεγάλη απόσταση – αλλά και ότι η ΕΛ.ΑΣ. έγραφε στα παλιότερα των υποδημάτων της όλες τις οδηγίες και εντολές της «Αρχής» για αποφυγή σχετικών «καταχρήσεων» (με τα εντεταλμένα όργανα να σκοτώνουν επιπλέον τη βαρεμάρα της επιφυλακής φτιάχνοντας DVD με τα «best of» της καθημερινής επιτήρησης).

Το κουρέλιασμα της νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων από τους υποτιθέμενους φύλακες του νόμου «διορθώθηκε» τότε τυπικά με επιβολή... προστίμου 3.000 ευρώ στην ΕΛ.ΑΣ. (Ο Ιός, «Το νέο 1-1-4», «Ελευθεροτυπία» 6/1/2007). Είναι λοιπόν προφανές πόσες δυνατότητες (και πειρασμούς) εισβολής στις «ζωές των άλλων» θα προσφέρει η εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος σε χώρους όπου περνούν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους χιλιάδες νιάτα και των δύο φύλων.

Οπως και στην περίπτωση του οπλισμού των ΟΠΠΙ, έτσι κι εδώ «το είδος των προσωπικών δεδομένων που τυγχάνουν επεξεργασίας, η συλλογή, αποθήκευση, χρήση, διαβίβαση και κάθε περαιτέρω επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων» θα ορίζεται άλλωστε με απλό προεδρικό διάταγμα των δύο υπουργών, ανανεώσιμο σε κάθε ευκαιρία δίχως κοινοβουλευτικό έλεγχο (άρθρο 12§10).

Το «Κέντρο Ελέγχου και Λήψης Σημάτων και Εικόνων», που πρόκειται να εγκατασταθεί σε κάθε ΑΕΙ μέσα σε τρεις μήνες από την έκδοση των σχετικών προεδρικών διαταγμάτων, θα το στελεχώνουν και θα το χειρίζονται κυρίως οι αστυνομικοί των ΟΠΠΙ (άρθρα 12§3 και 18§3.β΄), με το Πανεπιστήμιο απλώς υπόλογο για κάθε κατάχρηση μέσω του ορισμού ενός «υπεύθυνου προστασίας δεδομένων» (άρθρο 12§6.δ).

Προβλέπεται βέβαια ρητά πως «τα εν λόγω συστήματα δεν καταγράφουν τις πανεπιστημιακές παραδόσεις» (άρθρο 12§6.γ΄). Οχι όμως και η παντελής απουσία τους από τις αίθουσες διδασκαλίας. Η άτυπη χρήση τους κατά τη διάρκεια των μαθημάτων θα επαφίεται πιθανότατα στις καλές προθέσεις των χειριστών. Θα νομιμοποιείται δε σε κάθε άλλη περίπτωση συνάθροισης στον ίδιο χώρο (φοιτητικές συνελεύσεις ή άλλες εκδηλώσεις).

ΠΗΓΗ