Όταν σου χαρίζουν με το στανιό την ουτοπία(;)

Tα παρακάτω είναι αποσπάσματα από το σπουδαίο έργο "Οι Επικυρίαρχοι - Το τέλος της παιδικής ηλικίας" (πρωτότυπος τίτλος  "Childhood's end",  πρώτη δημοσίευση το 1953) του μεγάλου Άρθουρ Κλαρκ  Βρήκαμε όλο το βιβλίο ΕΔΩ, απ'όπου και δανειστήκαμε τα εδάφια που ακολουθούνε. Τα οποία σαφώς κι αποτελούνε πλούσια τροφή για τη σκέψη...
 Οι υπογραμμίσεις κι επισημάνσεις με χρώμα είναι από εμάς. 

 Οι Επικυρίαρχοι, αν και τώρα είχαν φανερωθεί στον κόσμο, σπάνια άφηναν το μοναχικό πλοίο τους. Ίσως να ήταν γι αυτούς άβολο, από την φυσική πλευρά, να κυκλοφορούν πάνω στη Γη γιατί το μέγεθός τους και το γεγονός ότι είχαν φτερά έδειχνε ότι κατάγονταν από ένα πλανήτη με πολύ μικρότερη βαρύτητα. Πάντα φορούσαν μια ζώνη στολισμένη με περίπλοκα μηχανήματα που, όπως φαινόταν, ρύθμιζαν το βάρος τους και τους επέτρεπαν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Το άμεσο φως του ήλιου ήταν οδυνηρό γι αυτούς και γι αυτό ποτέ δεν έμεναν εκτεθειμένοι περισσότερο από λίγα δευτερόλεπτα. Όταν ήταν αναγκασμένοι να μείνουν στο ύπαιθρο γι αρκετή ώρα, φορούσαν μαύρα γυαλιά, που τους έδιναν μια πολύ ασυνήθιστη όψη. Αν και φαινόταν ότι μπορούσαν ν’ αναπνεύσουν τον γήινο αέρα, μερικές φορές κουβαλούσαν μαζί τους μικρούς κυλίνδρους με αέριο απ’ το οποίο έκαναν πότε – πότε εισπνοές.


Ίσως αυτά τα καθαρά φυσιολογικά προβλήματα να ήταν η αιτία που έμεναν απομονωμένοι από τον πολύ κόσμο. Μόνο ένα μικρό ποσοστό της ανθρώπινης φυλής είχε κάποτε συναντήσει πρόσωπο με πρόσωπο έναν Επικυρίαρχο και κανείς δεν μπορούσε να μαντέψει πόσοι ακριβώς βρίσκονταν μέσα στο πλοίο του Καρέλλεν
(σημείωση: ο επικεφαλής των εξωγήινων "Επικυρίαρχων", που είχε αναλάβει το ρόλο του "επόπτη της Γης"...Και της ριζικής μεταμόρφωσης της εικόνας του πλανήτη και κυρίως του τρόπου ζωής και αντίληψης των, αυτο-καταστροφικά ανώριμων και τελματωμένων σε μια παρατεταμένη "παιδική ηλικία", κατοίκων του. Οι οποίοι αν μπορούσαν ας έκαναν κι αλλιώς μπροστά στην χιλιάδες χρόνια πιο προχωρημένη τεχνολογία των απρόσκλητων επιτηρητών τους. Ο βαθύτερος λόγος της παρουσίας ή αποστολής των δεύτερων αποκαλύπτεται προς το, τελείως απρόβλεπτο, τέλος του βιβλίου.). Ποτέ δεν είχαν εμφανιστεί σε ομάδες μεγαλύτερες από πέντε άτομα μαζί, αλλά ήταν δυνατόν να υπάρχουν εκατοντάδες, ακόμη και χιλιάδες απ’ αυτούς μέσα στο πελώριο σκάφος.

Από πολλές απόψεις, η εμφάνιση των Επικυρίαρχων είχε δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα είχε λύσει. Η καταγωγή τους ήταν ακόμα άγνωστη· η βιολογία τους ήταν η πηγή ατέλειωτων θεωριών. Σε πολλά θέματα έδιναν πληροφορίες χωρίς καμιά επιφύλαξη, ενώ σ’ άλλα η στάση τους ήταν να κρατούν το στόμα τους κλειστό. Γενικά όμως, αυτό δεν ενοχλούσε κανέναν εκτός από τους επιστήμονες. Ο μέσος άνθρωπος, αν και θα προτιμούσε να μην συναντήσει τους Επικυρίαρχους, ένιωθε ευγνωμοσύνη για ότι είχαν κάνει στον κόσμο του.

Κρίνοντάς την με τα κριτήρια όλων των περασμένων εποχών, ήταν η εποχή της Ουτοπίας. Η αμάθεια, η αρρώστια, η φτώχεια και ο φόβος είχαν εξαφανιστεί ολότελα. Η ανάμνηση του πολέμου έσβηνε μέσα στο παρελθόν σαν ένας εφιάλτης που χάνεται την αυγή· σύντομα θα έπαυε να είναι μια ανάμνηση των ανθρώπων που ζούσαν. 

Μ’ όλη την δραστηριότητα της ανθρωπότητας συγκεντρωμένη σε δημιουργικά έργα, η όψη του κόσμου είχε φτιαχτεί απ’ την αρχή. Ήταν, σχεδόν στην κυριολεξία, ένας καινούργιος κόσμος. Οι πολιτείες που ήταν ικανοποιητικές για τις προηγούμενες γενιές, είχαν ξαναχτιστεί – ή εγκαταλειφθεί ή είχαν γίνει μουσεία, όταν είχαν πάψει να εξυπηρετούν κάθε άλλο πρακτικό σκοπό. Πολλές πόλεις είχαν εγκαταλειφθεί για τον λόγο αυτόν, γιατί όλη η διάρθρωση του εμπορίου και της βιομηχανίας είχε αλλάξει εντελώς. Η παραγωγή είχε γίνει, σχεδόν στο σύνολό της, αυτόματη· τα εργοστάσια – ρομπότ έβγαζαν καταναλωτικά αγαθά σε τέτοιες τεράστιες ποσότητες, ώστε όλες οι βασικές ανάγκες της ζωής, ικανοποιούνταν δωρεάν. Οι άνθρωποι δήλωναν μόνο για ν’ αποκτήσουν τα είδη πολυτελείας που ήθελαν ή απλώς δεν δήλωναν καθόλου.

Ήταν Ένας Κόσμος. Τα παλιά ονόματα των παλιών κρατών ήταν ακόμη σε χρήση, αλλά δεν ήταν χρήσιμα παρά σαν ενδείξεις ταχυδρομικών τομέων. Δεν υπήρχε κανείς πάνω στη Γη που δεν μπορούσε να μιλήσει Αγγλικά, που δεν ήξερε να διαβάζει, που δεν ήταν κοντά σε μια συσκευή τηλεοράσεως, που δεν μπορούσε να επισκεφθεί την άλλη πλευρά της Γης μέσα σε εικοσιτέσσερις ώρες.

Το έγκλημα είχε στην ουσία εξαφανιστεί. Είχε γίνει και αχρείαστο και αδύνατο. Όταν όλοι έχουν ότι τους χρειάζεται, δεν υπάρχει λόγος για κλοπή. Εξ άλλου, όλοι οι υποψήφιοι εγκληματίες ήξεραν ότι δεν υπήρχε τρόπος να ξεφύγουν από την επίβλεψη των Επικυριάρχων. Στις πρώτες μέρες της διακυβερνήσεώς τους, είχαν επέμβει υπέρ του νόμου και της τάξεως με τόση αποτελεσματικότητα ποτ το μάθημα δεν ξεχάστηκε ποτέ.

Τα εγκλήματα που είχαν αιτία το πάθος, αν και δεν είχε εξαφανιστεί εντελώς, ήταν σχεδόν σπάνια – τώρα που τα περισσότερα από τα ψυχολογικά της προβλήματα είχαν χαθεί, η ανθρωπότητα ήταν πολύ πιο υγιής στο μυαλό και πολύ λιγότερο παράλογη. Και αυτό, που, προηγουμένως, το έλεγαν ανηθικότητα, τώρα δεν το χαρακτήριζαν παρά σαν εκκεντρικότητα – ή το πολύ, κακή συμπεριφορά.
Μια από τις πιο φανερές αλλαγές ήταν η επιβράδυνση του τρελού ρυθμού ζωής που τόσο έντονα χαρακτήριζε τον εικοστό αιώνα. Η ζωή είχε πιο αργό και άνετο ρυθμό απ’ ότι τις περασμένες γενιές.

Γι αυτό βέβαια παρουσίαζε λιγότερο ενδιαφέρον για μερικούς, αλλά έδινε μεγαλύτερη ηρεμία στους πολλούς. Ο Δυτικός κόσμος ξανάμαθε – αυτό που ο υπόλοιπος κόσμος δεν είχε ξεχάσει ποτέ – ότι το να είσαι αργόσχολος δεν είναι αμαρτία, αρκεί να μην εκφυλιστεί σε οκνηρία.

Άσχετα με τα προβλήματα που θα έφερνε το μέλλον, ακόμη η ανθρωπότητα δεν αντιμετώπιζε το πρόβλημα τι να κάνει τον ελεύθερό της χρόνο. Η εκπαίδευση τώρα ήταν περισσότερο τέλεια και απαιτούσε περισσότερο καιρό. Πολλοί λίγοι έβγαιναν από το κολέγιο πριν κλείσουν τα είκοσι – και αυτό ήταν μόνο το πρώτο στάδιο, γιατί κανονικά ξαναγύριζαν σ’ αυτό στα εικοσιπέντε τους για άλλα τρία τουλάχιστον χρόνια σπουδών, αφού πρώτα τα ταξίδια και η εμπειρία είχαν ευρύνει την αντίληψή τους. Και παρ’ όλα αυτά, ήταν πιθανόν ότι σ’ όλη τους τη ζωή θα έπαιρναν από καιρό σε καιρό, ορισμένες σειρές μαθημάτων για ν’ αναζωογονήσουν τις γνώσεις τους στα θέματα που τους ενδιέφεραν ιδιαίτερα.

Η επέκταση αυτή του χρόνου της ανθρώπινης μαθητείας τόσο πέρα από τον χρόνο της αρχής της σωματικής ωριμότητας, ήταν η αφορμή για πολλές κοινωνικές αλλαγές. Μερικές απ’ αυτές, είχαν γίνει ήδη ανάγκη από γενιές τώρα – αλλά οι παλαιότεροι είχαν αρνηθεί να αντιμετωπίσουν την πρόκληση αυτή – ή είχαν προσποιηθεί ότι δεν υπήρχε. Ιδιαίτερα η μορφή των γενετήσιων ηθών – αν μπορούσε κανείς να πει ότι υπήρχε μια και μοναδική μορφή – είχε αλλάξει ριζικά. Είχε γίνει κυριολεκτικά κομμάτια από δυό εφευρέσεις, που ήταν – τι ειρωνεία – καθαρά ανθρώπινης καταγωγής και δεν είχαν καμιά σχέση ή βοήθεια από τους Επικυρίαρχους.

Η πρώτη ήταν ένα απόλυτα ασφαλές αντισυλληπτικό σε χάπια· η δεύτερη ήταν μια εξίσου αλάνθαστη μέθοδος – τόσο αλάνθαστη όσο τα δακτυλικά αποτυπώματα, που βασιζόταν σε μια πολύ λεπτομερή ανάλυση του αίματος – καθορισμού της πατρότητας οποιουδήποτε παιδιού. Η επίδραση αυτών των δύο εφευρέσεων πάνω στην ανθρώπινη κοινωνία μπορεί να αποδοθεί μόνο με το επίθετο: «καταλυτική» και εξαφάνισε και τα τελευταία υπόλοιπα της πουριτανικής διαστροφής.
Μια άλλη μεγάλη αλλαγή ήταν η μεγάλη ευκολία μετακινήσεων που παρουσίαζε η νέα κοινωνία. Χάρις στην τελειοποίηση των αερομεταφορών, κάθε άνθρωπος ήταν σε θέση να πάει όποτε και οπουδήποτε ήθελε. Οι ουρανοί είχαν περισσότερο χώρο για κυκλοφορία απ’ ότι είχαν ποτέ οι δρόμοι και ο εικοστός πρώτος αιώνας είχε επαναλάβει, σε μεγαλύτερη κλίμακα, το μεγάλο κατόρθωμα της Αμερικής, δηλαδή να κάνει ένα έθνος, έθνος τροχοφόρων. Είχε δώσει φτερά σε ένα κόσμο.

Αυτό βέβαια, όχι στην κυριολεξία. Τα συνηθισμένα ιδιωτικά αεροπλάνα ή τα αεραυτοκίνητα, δεν είχαν καθόλου φτερά ή οποιαδήποτε επιφάνεια ελέγχου – ακόμη και οι άχαρες έλικες των παλιών ελικοπτέρων είχαν χαθεί. Κι όμως ο Άνθρωπος δεν είχε ανακαλύψει την αντιβαρύτητα, μόνο οι Επικυρίαρχοι ήξεραν το μυστικό της. Τα αεραυτοκίνητα του κινούνταν από δυνάμεις που θα μπορούσαν να τις καταλάβουν και οι αδερφοί Ράιτ. Η δύναμη των πυραύλων, τόσο έμμεσα όσο και άμεσα, με τη μορφή ενός ελέγχου οριακών επιπέδων, κινούσε τα αερόπλοιά του και τα κρατούσε στον αέρα. Αυτά τα πανταχού παρόντα μικρά αεραυτοκίνητα είχαν εξαφανίσει, πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε νόμο ή διαταγή των Επικυριάρχων, τα τελευταία σύνορα ανάμεσα στις διάφορες φυλές του ανθρώπου.

Είχαν συμβεί όμως και σπουδαία πράγματα στον τομέα του πνεύματος. Ήταν μια απόλυτα εγκόσμια εποχή. Από τις θρησκείες που υπήρχαν πριν από τον ερχομό των Επικυριάρχων, μόνο μια μορφή ενός ραφιναρισμένου Βουδισμού – που ήταν ίσως η πιο αυστηρή από τις θρησκείες – επιζούσε ακόμα. Τα δόγματα πίστεως που στηρίζονταν πάνω σε θαύματα και αποκαλύψεις, είχαν καταρρεύσει εντελώς. Με την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου είχαν αρχίσει κι όλας να διαλύονται σιγά – σιγά, αλλά για αρκετό καιρό οι Επικυρίαρχοι δεν είχαν λάβει μέρος στην υπόθεση αυτή. Αν και συχνά είχαν ζητήσει από τον Καρέλλεν να πει τη γνώμη του για την θρησκεία, το μόνο που έλεγε ήταν ότι το τι πιστεύει ένας άνθρωπος είναι δική του υπόθεση, εφόσον δεν εμποδίζει την ελευθερία των άλλων.

 Ίσως οι παλιές πίστεις να είχαν μείνει για γενιές ακόμη αν δεν υπήρχε η ανθρώπινη περιέργεια. Ήταν γνωστό ότι οι Επικυρίαρχοι είχαν την δυνατότητα να βλέπουν το παρελθόν και, περισσότερες από μια φορές, διάφοροι θεολόγοι είχαν απευθυνθεί στον Καρέλλεν για να τους λύσει κάποια πανάρχαια διαμάχη. Ίσως να είχε βαρεθεί τις ερωτήσεις σαν κι αυτή, αν και το πιο πιθανόν ήταν ότι ήξερε πολύ καλά ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα της γενναιοδωρίας του.

Η συσκευή που έδωσε σαν δάνειο διαρκείας στο ίδρυμα Παγκόσμιας Ιστορίας δεν ήταν τίποτε άλλο από μια συσκευή τηλεόρασης με ένα πολύπλοκο σύστημα ρύθμισης που προσδιόριζε συντεταγμένες στο χρόνο και τον χώρο. Θα έπρεπε να ήταν συνδεδεμένη με ένα πολύ πιο πολύπλοκο μηχάνημα που βρισκόταν πάνω στο πλοίο του Καρέλλεν και που θα λειτουργούσε σύμφωνα με αρχές που κανένας άνθρωπος δεν μπορούσε να φανταστεί. Ο χειριστής δεν είχε παρά να κανονίσει το σύστημα ρύθμισης και άνοιγε ένα παράθυρο στο παρελθόν. Σχεδόν όλη η ανθρώπινη ιστορία για τις περασμένες πέντε χιλιάδες χρόνια ήταν στην διάθεση του ανθρώπου στη στιγμή. Πιο πριν η μηχανή δεν έβλεπε και σε όλες τις άλλες εποχές υπήρχαν μερικά κενά που δημιουργούσαν απορίες. Ίσως αυτό να οφειλόταν σε φυσικά αίτια ή ίσως να ήταν ένα είδος λογοκρισίας που την επέβαλαν οι Επικυρίαρχοι.

Αν και ήταν πάντα αυτονόητο, σε κάθε λογικό μυαλό, ότι όλα τα θρησκευτικά κείμενα του κόσμου δεν ήταν δυνατόν να είναι αληθινά κι όμως το σοκ ήταν πολύ έντονο. Εδώ ήταν μια αποκάλυψη που κανένας δεν μπορούσε να αμφισβητήσει· εδώ, ορατές με τη βοήθεια μιας άγνωστης μαγείας της επιστήμης των Επικυριάρχων, ήταν οι πραγματικές αρχές όλων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Οι περισσότερες απ’ αυτές ήταν ευγενικές και εμπνευσμένες, αλλά αυτό δεν αρκούσε. Μέσα σε λίγες μέρες, όλοι οι πολυάριθμοι Μεσσίες της ανθρωπότητας έχασαν την Θεία μορφή τους. Κάτω από το δυνατό και αποκαλυπτικό φως της αλήθειας, θρησκείες που είχαν στηρίξει εκατομμύρια για δυό χιλιάδες χρόνια, χάθηκαν σαν πρωινή δροσιά. Όλο το καλό και το κακό που είχαν κάνει, χάθηκε ξαφνικά στο παρελθόν και δεν μπορούσε πια να επιδράσει στο μυαλό των ανθρώπων.
Η ανθρωπότητα είχε χάσει τους παλιούς Θεούς της· τώρα ήταν αρκετά ώριμη για να μην έχει ανάγκη για καινούργιους.

Αν και λίγοι το είχαν αντιληφθεί ακόμη, η πτώση της θρησκείας συνοδευόταν από μια παρακμή στις επιστήμες. Υπήρχαν βέβαια πολλοί τεχνολόγοι αλλά λιγοστοί πρωτότυποι ερευνητές που φρόντιζαν να ευρύνουν τα σύνορα της ανθρώπινης γνώσης. Η περιέργεια υπήρχε και ο καιρός για να ικανοποιήσει κανείς, αλλά η θεμελιώδης επιστημονική έρευνα είχε χάσει το κέφι της. Φαινόταν μάταιο να σπαταλά κανείς μια ζωή ψάχνοντας να βρει τη λύση για μυστικά που πιθανόν οι Επικυρίαρχοι να είχαν βρει αιώνες πριν.

Η παρακμή αυτή είχε κάπως κρυφτεί πίσω από μια καταπληκτική άνθηση των περιγραφικών επιστημών, όπως η ζωολογία, η βοτανολογία και περιγραφική αστρονομία. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί ερασιτέχνες επιστήμονες που μάζευαν στοιχεία για την διασκέδασή τους – υπήρχαν όμως πολύ λίγοι θεωρητικοί που θα μπορούσαν να συνδυάσουν τα στοιχεία αυτά σε ένα αρμονικό σύνολο.

Το τέλος των αγώνων και των συγκρούσεων, όποια κι αν ήταν η μορφή τους, είχε επίσης σαν συνέπεια την εξαφάνιση, στην ουσία, της δημιουργικής τέχνης. Υπήρχαν βέβαια μυριάδες εκτελεστές, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, αλλά στην πραγματικότητα όλη αυτή η γενιά δεν είχε να παρουσιάσει κανένα πραγματικά ξεχωριστό καινούργιο έργο τέχνης, ούτε στη λογοτεχνία, ούτε στη μουσική, ούτε στην ζωγραφική και την γλυπτική. Ο κόσμος ζούσε ακόμα με τις δόξες ενός παρελθόντος που ποτέ δεν θα ξαναγύριζε.

Κανείς όμως δεν νοιαζόταν γι αυτό, εκτός από μερικούς φιλόσοφους. Η φυλή ήταν πολύ απασχολημένη γλεντώντας την ελευθερία που είχε μόλις τώρα βρει για να νοιαστεί με κάτι πέρα από τις χαρές του παρόντος. Η Ουτοπία είχε επιτέλους πραγματοποιηθεί· η γοητεία της σαν κάτι το καινούργιο δεν είχε ακόμη προσβληθεί από τον μεγάλο εχθρό όλων των Ουτοπιών – την ανία.
Ίσως οι Επικυρίαρχοι να ήξεραν την απάντηση στο ερώτημα αυτό, όπως συνέβαινε μ’ όλα τα άλλα. Κανείς δεν ήξερε – ακόμη και τώρα, μια ολόκληρη ζωή μετά τον ερχομό τους – ποιος ήταν ο τελικός σκοπός τους. Η Ανθρωπότητα είχε συνηθίσει να τους εμπιστεύεται και να δέχεται χωρίς αντίρρηση τον υπεράνθρωπο αλτρουισμό που είχε κρατήσει τον Καρέλλεν και τους συντρόφους του τόσα χρόνια  εξόριστους από τα σπίτια τους.



 πρωτοδημοσιεύτηκε στο no Gravity Zone  με τίτλο Η (έστω και με βοήθεια "εκ των άνω") πραγματοποίηση της Ουτοπίας(;)