Bullying: Δυνατή εικόνα για πληθώρα ερεθισμάτων

Μία συγκλονιστική ταινία από τη Δανία (έτος παραγωγής 2010), με αγγλικούς υπότιτλους. Μία γροθιά στα ευαίσθητα κι ανασφαλή αστικά στομάχια των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Ειδικά αυτών που φημίζονται για το πολιτισμικό τους επίπεδο. Με βελούδινο, και μάλλον σαθρό στα δομικά υλικά του περιτύλιγμα. Όπως το σκανδιναβικό, που προβάλλεται συχνά κι ως πρότυπο ζωής προς τον "υποανάπτυκτο νότο".
Διότι ο εχθρός, απρόβλεπτος, ανελέητος, μοχθηρός και οργανωμένος σε στρατιωτικού σχεδόν τύπου κλίκες, είναι εντός των πυλών. Μέσα στις γειτονιές και τα σχολεία.
 Εδράζεται στις αποστεωμένες παιδικές ψυχές και φιλοδοξεί να αφαιρέσει, σαν μολυσματικό αυτοάνοσο νόσημα, κάθε ίχνος ενσυναίσθησης (το να μπαίνεις στη θέση του άλλου και να βιώνεις τα ερεθίσματα "μέσα από αυτόν") και συναισθήματος.

Πίσω από τη φαινομενική ησυχία μιας σχολικής τάξης 13-14χρονων παιδιών, πίσω από το "γυαλιστερό φαίνεσθαι" (πχ της καλής μαθησιακής επίδοσης), πίσω από τις διαδικασίες μάθησης, χάσκει σαν τη σκοτεινή άβυσσο μια κρυφή πραγματικότητα, αν και με διάχυτα τα σημάδια και τις ατάκες της για τα μισοκοιμισμένα μάτια και τα βαριεστησμένα αυτιά των εκπαιδευτικών αλλά και των κηδεμόνων των ίδιων. Που οι όποιες ή υποτιθέμενες καλές προθέσεις τους μοιάζουν με χονδροκομμένο αστείο μπροστά στην εμφυλιοπολεμική αιματηρή κατάσταση που διαδραματίζεται με αδιάλειπτη και κλιμακούμενη οξύτητα κάτω από τις μύτες καθηγητάδων και απασχολημένων πολύ γονέων για να αναγνώσουν το δράμα που βιώνουν ή προκαλούν τα βλαστάρια τους.

Ένας πόλεμος με ανελέητους αρχηγούς, που επιδεικνύουν ένα ατσάλινης σκληρότητας και τρομαχτικής ψυχρότητας προσωπείο, για να κρατούν άβουλους, υπάκουους και πειθήνιους τους αγελαίους στρατιώτες τους. Ένα διαρκές πεδίο σύγκρουσης με στρατούς, λυκοφιλίες και συμμαχίες, τιμωρούς, στρατηγικές μάχης, καλομελετημένες μηχανορραφίες, και καλοσχεδιασμένα αιφνιδιαστικά χτυπήματα στον ανήμπορο να αντιδράσει εχθρό. Και το πιο τρομαχτικό;
Οι ρόλοι μπορεί να αντιστραφούν και το βασανισμένο και τσακισμένο ψυχολογικά θύμα να αντλήσει "δύναμη" (να'ναι καλά τα "δασκαλέματα" του κυρίαρχου πνεύματος των μοντέρνων καιρών μας) και να μετατραπεί σε χειρότερης μορφής θύτη. Στις ΗΠΑ (που έχουν και τη φιλοδοξία να εξαγάγουν τα "πολιτισμικά ήθη" και τα "αμερικανικά  όνειρά" τους, "εκπολιτίζοντας" και  όλο τον υπόλοιπο κόσμο), ενίοτε τα πρώην θύματα μπουκάρουν οπλισμένα σαν αστακοί σε σχολικές αίθουσες-κολαστήρια για τα βιώματα της εύθραυστης παιδικής κι εφηβικής ψυχοσύνθεσής τους. Κι αφήνουν πίσω τους νεκρούς και τραυματίες, φταίχτες και (κυρίως) μη. Αν δεν έχουν αποφασίσει να καταλήξουν στην αυτοκτονία, πριν τους σφηνωθεί στο μυαλό μια τέτοια "μεγαλειώδη έξοδος".
Χμ...Ανήλικα θύματα, θύτες και θύματά τους. Θύματα ποιων;

( Ο Ένοικος ήδη έχει προβεί σε μια απόπειρα ανάγνωσης και ερμηνείας του φαινομένου που λέγεται bullying και των πανταχού παρόντων κοινωνικοπολιτικών πλοκαμιών του και προεκτάσεών του στη διαμόρφωση από την παιδικής ηλικία της ψυχικής και κοινωνικής υπόστασης του ανθρώπινου όντος, με αφορμή το θλιβερό ελληνικό περιστατικό της αυτοκτονίας του Βαγγέλη Γιακουμάκη:Σε αυτό το κείμενο δεν θα μιλήσω για τον Βαγγέλη)

Κάθε παιδί είναι η αντανάκλαση στον καθρέφτη, η μικρογραφία της εικόνας του μικρόκοσμου της οικογένειάς του. Δυστυχώς, σε ακραίες και νοσηρές περιπτώσεις γίνεται και το θύμα της. Ο μικρόκοσμος της οικογένειας, της γειτονιάς, της σχολικής κοινωνίας, αποτελεί τη μικρογραφία της εικόνας του μακρόκοσμου της ευρύτερης κοινότητας και κατ'επέκτασιν μιας ολόκληρης ανθρώπινης κοινωνίας. Και σαφώς αποτελεί την αντανάκλαση και απόρροια των αλληλοσυνδεόμενων σχέσεων που διέπουν το γίγνεσθαι της μέσα στο χώρο και χρόνο. Η καθημερινότητα που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων εξαρτάται από τις συνθήκες και την "περιρρέουσα ατμόσφαιρα" που υφίσταται μέσα στον μακρόκοσμο του οποίου αποτελεί μέρος. Διαπνεόμενου πλέον από την παγκοσμιοποιημένη "φιλοσοφία"  μακρόκοσμου. Συνθήκες πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής υφής. Έτσι, η κουλτούρα της κοινωνικής και μιλιταριστικής βίας και του ανελέητου ανταγωνισμού-γνήσιου μπάσταρδου των ασύδοτων και διαταραγμένης στην ουσία προσωπικότητας  περίφημων αγορών, η τιποτολογία και η μη νόηση (ή α-νοησία) που προωθείται από τα δημοφιλή θεάματα και τους κάθε είδους διασκεδαστές του τηλεμαζάνθρωπου, τα "πρότυπα" που ύπουλα προωθούνται προς υιοθέτηση (οικονομισμού ρητορική, ΜΜΕ και σύγχρονη "τέχνη") από τις πολύ νεαρές κιόλας ηλικίες... Βρίσκονται παντού. Στους καλλιτέχνες-είδωλα που παρασύρονται σε κάθε είδους καταχρήσεις και σκάνδαλα και στο τέλος καταλήγουμε στο να διαφημίζουν τέτοιες στάσεις ζωής στο γοητευμένο πλατύ κοινό. Στα κόμικς, σε κάθε είδους αναγνώσματα ευρείας κατανάλωσης, στα videogames της βλακείας και της φρίκης που λυσσομανούν σε μικρές και μεγάλες σταθερές ή κινητές οθόνες, αιχμαλωτίζοντας την προσοχή και δηλητηριάζοντας το συλλογικό ασυνείδητο από την παιδική ηλικία. Σε τηλεοπτικά σκουπίδια των ωρών της λεγόμενης υψηλής τηλεθέασης, σε ταινίες με μπρατσαράδες και στρατόκαυλους που ξαπλώνουν κάτω δίκαιους και άδικους και κερδίζουν ως έπαθλο την ποτέ κακομούτσουνη και ξενέρωτη γκόμενα.

Κι έτσι προκύπτει ένα ντόμινο απώλειας του εαυτού, μεταφορικά και κυριολεκτικά, μέσα σε έναν φαύλο και αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο. Κι έτσι καταλήγουμε στη βία για τη βία και την κυριαρχία επί των αδυνάτων κι "αποτυχημένων" ή "loosers", στην παράνοια της σκληρότητας δίχως τέλος και με θολή έως άνεϋ πλέον σημασίας αρχή, το μένος εναντίον της διαφορετικότητας, της ευαισθησίας, της διαφοροποίησης από την οικτρή αγελαία συμπεριφορά. Και τη δολοφονία, πρωτίστως, ό,τι πιο αγνού κι όμορφου υπάρχει μέσα στον άνθρωπο, προσδιορίζοντας τις ιδιότητές του και την ίδια την ανθρώπινη υπόστασή του.
 Χμ...
Συνταγές για αποτελεσματικές λύσεις ΔΕΝ υπάρχουν. Όχι, βέβαια. Όταν η κινητήρια δύναμη των αναπτυγμένων και πολιτιστικά ανώτερων κοινωνιών μας,  είναι η υποκρισία, ο χλευασμός και δαιμονοποίηση της καλοσύνης και αλληλεγγύης, η εμπορευματοποίηση της συμπόνιας και φιλανθρωπίας, η θεοποίηση του καιροσκοπισμού και της συσσώρευσης. Κι ας μη μιλήσουμε για όσα τερατώδη συμβαίνουν σε μικρούς και μεγάλους στις χώρες του "τρίτου κόσμου",  με άμεση κι έμμεση ευθύνη του "αναπτυγμένου".
 Η άποψή μου είναι ότι υπάρχει μόνο η έγκαιρη ανάγνωση των καταστάσεων, των γεγονότων, καναλιζαρισμένη μέσα στη ροή του ψύχραιμου και διαυγούς προβληματισμού, που οδηγεί στη σύνθεση των απόψεων και της στάσης που θα ακολουθηθεί από όλες τις άμεσα ενδιαφερόμενες πλευρές: γονείς, εκπαιδευτική κοινότητα, κοινωνικές υπηρεσίες. Με βασικό γνώμονα την επίγνωση των βαθύτερων αιτιών, την ειλικρίνεια στην ερμηνεία των γεγονότων και απαραίτητη προϋπόθεση από κάθε εμπλεκόμενη πλευρά την αποδοχή των λαθών και αστοχιών της . Είναι ο μόνος τρόπος για να προσεγγιστούν όσο το δυνατόν πιο ανακουφιστικά οι πληγιασμένες συνέπειες του πολυδιάστατου φαινομένου που σε μια από τις εκφάνσεις του, αυτή που εστιάζεται κυρίως στην παιδική κι εφηβική ηλικία, έχει βαπτιστεί με το τσιτάτο ονοματάκι  bullying. Θεραπεία ΔΕΝ ΔΥΝΑΤΑΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ, εφόσον παραμένει σε ισχύ, διαπερνώντας κάθετα και οριζόντια τις κοινωνίες, το κυρίαρχο "τοξικό" μοντέλο ζωής. Με τις προτεραιότητες που έχει θέσει, τις παθογένειες που κυοφορεί και γεννοβολάει και τις "αξίες" που είναι (ή πρέπει να είναι) πασιφανές ότι υπηρετεί και στηρίζει. Το bullying και οι πρωταγωνιστές του αποτελούν τις αναπόφευκτες "διαταραχές του συστήματος" στο "λογισμικό" που κατασκεύασαν κάποιοι, για ίδιον όφελος ("διαίρει και βασίλευε" είναι ένα από τα μότο των δύο προσωρινά συμμάχων βασικών πρωταγωνιστών της ταινίας και άραγε από πού, με νοσηρή ευφυία, το ξεσήκωσαν;), και το οποίο "τρέχει" την παγκοσμιοποιημένη σούπα του κόσμου. Με μια τεχνολογία που δεν λύνει τα χέρια μικρών και μεγάλων αλλά τα δένει στα δεσμά μιας αυτοματοποιημένης και συρρικνωμένης αντίληψης ζωής.
 Μια και μιλήσαμε πριν για κατανόηση και προσέγγιση τρόπων αντιμετώπισης και απάλυνσης των συμπτωμάτων (το "κοκτέηλ" των βαθύτερων αιτιών είναι στην ουσία "ταμπού" για τον techno-freak homoconsumus), να τονίσουμε πόσο είναι φυσικά χρήσιμη η πρόληψη. Κάτι καθόλου μα καθόλου εύκολο.
 Διότι τα παιδιά έχουν πολύ οξυμμένα αισθητήρια. Και, διότι, τόσο οι λεγόμενοι ειδικοί και οι εκπαιδευτικοί όσο, πολύ περισσότερο, η οικογένεια, οφείλουν να αποδείξουν στα παιδιά πως είναι άξιοι της εμπιστοσύνης τους. Ακούγοντας με πραγματικό και στοχαστικό κι όχι σπασμωδικό ή ψυχαναγκαστικό ή προσποιητό ενδιαφέρον, φορτωμένο από νουθεσίες χωρίς ψυχή, αυτά που έχουν τα παιδιά να εξομολογηθούν. Γι'αυτά που τόσο πολύ έχουν ανάγκη να μιλήσουν, να αποθέσουν στην ειλικρινή μέριμνα των ενήλικων ως ένα ασήκωτο βάρος. Είτε αποτελούν προϊόν λεκτικής και ακόλουθης ψυχολογικής σε βάρος τους βίας, κάτι που μπορεί να δημιουργεί βαθιά τραύματα στην ψυχική ουσία και την ανάπτυξη της προσωπικής ολοκλήρωσης. Είτε κουβαλάνε στο κορμί τους τα οφθαλμοφανή σημάδια (κι ας πασχίζουν συχνά να τα κρύψουν κι ας το καταφέρνουν πολλές φορές)της σωματικής κακοποίησης.

  Πρόκειται για ένα φαινόμενο που διαφέρει στο βαθμό της έκτασης, της έντασης και της οξύτητας από χώρα σε χώρα. Όμως όλες οι έρευνες μέσα από τα πάρα πολλά καταγεγραμμένα περιστατικά δείχνουν δυστυχώς ότι αποτελεί μία ασθένεια που κατακερματίζει το περιεχόμενο της ψυχής και διαρρηγνύει το μυαλό (πέρα από τις πληγές της σάρκας που επιδέχονται επούλωσης) του πιο ευαίσθητου, ανυπεράσπιστου στο να βρει τις άμυνες για να προστατευτεί από όλα όσα ξέρει και τρυφερού κομματιού της ανθρωπότητας. Αυτού που όλοι λένε ότι το μέλλον του κόσμου βρίσκεται ή θα βρεθεί κάποια στιγμή  στα δικά του χέρια (αν ποτέ οι σιχαμεροί και αλαζόνες γέροι που διαφεντεύουν τον κόσμο το αφήσουν-που δεν θα το αφήσουν να συμβεί): των παιδιών μας!
Γιατί, φίλε και φίλη που έχεις ή θέλεις να αποκτήσεις παιδιά, η δυστυχία και η κακοποίηση των παιδιών των άλλων είναι και δικό σου πρόβλημα. Διότι ο θυμός και οι ανοιχτές πληγές που κουβαλάνε δεν είναι διόλου απίθανο να πέσουν κάποια στιγμή σαν τρελαμένο όχημα δίχως φρένα πάνω στα δικά σου παιδιά. Είτε στην παιδική τους ηλικία είτε μετά από αυτήν.

ΥΓ: Κάτι που μου έκανε εντύπωση στην ταινία και το καταθέτω ως τροφή για σκέψη. Οι δυο μικροί φίλοι και θύματα ξεκινούν την λέσχη τη εκδίκησης με πρωτοβουλία του "Αlf". Στην "τελετή μύησής τους" στον δρόμο του απ-ανθρωπισμού αποφασίζουν συμβολικά (ανατριχιαστικό...) να θυσιάσουν και να ξεφορτωθούν ό,τι μέχρι τώρα τους ενέπνεε και αγαπούσαν. Ακόμη κι αν αυτό είναι κάτι το έμψυχο, όπως ένα ζωάκι. Στην πορεία όμως ο μικρός Alf επαναπροσδιορίζει κι επαναξιολογεί τη στάση του, ενώ ο φίλος του μεταλάσσεται σε κάτι το τρομαχτικά ψυχρό και σκληρό, προκαλώντας και τα χειρότερα βασανιστήρια στον κάποτε κολλητό του. Τι ήταν αυτό που έκανε τη διαφορά; Ποιοι ήταν οι παράγοντες που υπερίσχυσαν και έσωσαν τον έναν, αντίθετα με τον άλλον που μετατράπηκε σε κάτι σχεδόν το μη-ανθρώπινο, τελικά;

ανιχνευτής