"Λέξεις που Θεραπεύουν "

 της Χαράς Αστεριάδου

Σας ζήτησε ποτέ ο γιατρός σας να γράψετε για τη χειρότερη μέρα της ζωής σας; Κατά πάσα πιθανότητα, όχι.  Κι όμως, το Journal of the American Medical Association δημοσίευσε πρόσφατα μια κλινική μελέτη, η οποία αποδεικνύει πως το γράψιμο μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση στα σωματικά συμπτώματα. Στη μελέτη αυτή, ζητήθηκε από ασθενείς που υπέφεραν από άσθμα ή ρευματοειδή αρθρίτιδα, να περιγράψουν τη δυσκολότερη στιγμή τη ζωής τους ή απλά να καταγράψουν τα σχέδιά τους για την ημέρα. Τέσσερις μήνες αργότερα, οι ασθενείς που αφιέρωσαν είκοσι μόλις λεπτά επί τρεις μέρες κάθε εβδομάδα γράφοντας για τα προβλήματά τους, ένιωθαν καλύτερα, έπαιρναν λιγότερα φάρμακα και έκαναν λιγότερες επισκέψεις στο γιατρό τους. Αν κάποιο χάπι είχε τέτοια αποτελέσματα μετά από τρεις μόλις λήψεις, κανένας γιατρός δεν θα δίσταζε να το συνταγογραφήσει στους ασθενείς του. Τα εκπληκτικά αυτά ευρήματα δεν έχουν ακόμα επιβεβαιωθεί, αλλά οι συγγραφείς από πάντα εξυμνούσαν τις θεραπευτικές αξίες του γραψίματος. «Το γράψιμο είναι μια μορφή θεραπείας», έγραφε ο Βρετανός συγγραφέας  Γκράχαμ Γκριν στην αυτοβιογραφία του Μέθοδοι Απόδρασης. «Μερικές φορές αναρωτιέμαι, πώς όλοι όσοι δεν γράφουν, δεν ζωγραφίζουν και δεν συνθέτουν, καταφέρνουν να ξεφύγουν από την τρέλα, τη μελαγχολία, το φόβο και τον πανικό, που είναι ενδημικά της ανθρώπινης κατάστασης».

Δεν χρειάζεται βέβαια κανείς να γράψει ένα μυθιστόρημα για να θεραπευτεί, και ούτε αυτό που έγραψε να διαβαστεί δημόσια. Αυτό όμως που γνωρίζουμε με βεβαιότητα και εδώ και καιρό εφαρμόζεται σε πολλές ψυχοθεραπείες, είναι ότι η συγγραφή είναι ένας δοκιμασμένος τρόπος για την αντιμετώπιση σοβαρών διαταραχών όπως το μετατραυματικό στρες και η κατάθλιψη.
 Οι έμμονες εικόνες, τα υπερβολικά συναισθήματα και οι καταστάσεις πανικού που συνοδεύουν τέτοιες καταστάσεις επίσης βελτιώνονται. Το καθήκον του ασθενή είναι να περιγράψει τις λεπτομέρειες της εμπειρίας που τον στοιχειώνει. Αυτή η απλή καταγραφή στο χαρτί φέρνει συχνά μεγάλη ανακούφιση.
Οι τελευταίες έρευνες πάνω στη λειτουργία του εγκεφάλου επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει μια παράδοξη σχέση ανάμεσα στις λέξεις και στις νευρολογικές βάσεις του συναισθηματικού τραύματος. Στον εγκέφαλο των ασθενών που πάσχουν, η μνήμη του γεγονότος συνοδεύεται από έντονη δραστηριότητα του οπτικού φλοιού και του λιμβικού συστήματος, το οποίο ελέγχει τα συναισθήματα και το πώς αυτά εκδηλώνονται στο σώμα μας. Το κέντρο της ομιλίας στον εγκέφαλο απενεργοποιείται. Είναι, σαν μια εικόνα του τραύματος να έχει αποτυπωθεί μόνιμα στον εγκέφαλο. Εξαιτίας δε της απενεργοποίησης του κέντρου ομιλίας, η μνήμη μοιάζει ασύμβατη με τις λέξεις. Η φράση, «δεν υπάρχουν λέξεις για να περιγράψουν αυτό που έζησα», είναι κάτι που κανείς ακούει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις.
Το να μετατρέψει όμως κανείς σκόπιμα αυτές τις εικόνες σε λέξεις μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που η εμπειρία έχει κωδικοποιηθεί στον εγκέφαλό του. Η λεκτικοποίηση του τραύματος μπορεί να αλλάξει την ανισορροπία του εγκεφάλου, μειώνοντας την επίδραση των ανεξέλεγκτων συναισθημάτων.

Η ψυχανάλυση ήταν η πρώτη που εξύμνησε την απελευθερωτική δύναμη της γλώσσας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο ρόλος που παίζουν τα προσωπικά ημερολόγια έχει επισκιαστεί από τη σημασία του καναπέ του ψυχαναλυτή και, πρόσφατα, από τα αντικαταθλιπτικά χάπια. Παρά ταύτα, πολλοί σύγχρονοι ψυχοθεραπευτές εξακολουθούν να τονίζουν τη μεγάλη σημασία που έχει για την ψυχική μας υγεία η τήρηση ενός καθημερινού ημερολογίου. Είναι μια απλή άσκηση αυτογνωσίας που στοχεύει στο ξεμπλοκάρισμα της δημιουργικής ενέργειας που όλοι έχουμε και μπορεί να φέρει προσωπική ισορροπία και ανάπτυξη. Για να είναι η άσκησή σας πιο αποτελεσματική, το ημερολόγιό σας πρέπει να ακολουθεί τρεις απλούς κανόνες: να παραμένει αυστηρά προσωπικό, να μην το διαβάσετε σε κανέναν, ούτε σε ψυχολόγο ούτε σε φίλο. Να είναι ειλικρινές – μην χάνετε χρόνο λέγοντας ψέματα στον εαυτό σας. Και το σημαντικότερο: να γράφετε τακτικά – τουλάχιστον τρεις μέρες την εβδομάδα. Γράψτε την ώρα που σας βολεύει, όσο σας βολεύει –ακόμη και μια σελίδα– επιμένοντας στο πρόγραμμά σας με πειθαρχία και αφοσίωση. Θα ανακαλύψετε σύντομα, πως το ημερολόγιό σας θα κάνει τα υπόλοιπα!

 το διαβάσαμε στις εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ