Ka’apor: αυτοί που δε μιλούν βρήκαν τη φωνή τους

 Οι Ka’apor είναι μια ξεχωριστή φυλή ιθαγενών, που ζουν στην «προστατευμένη» φυσική περιοχή βόρεια της πολιτείας Maranhão. Διαβιούν σε μια έκταση γης, που ναι μεν σε μεγάλο βαθμό αποψιλώθηκε το προ-Αμαζόνιο δάσος, αλλά έχουν καταφέρει ως τώρα να προστατέψουν τη δασική έκταση μέσα σε ένα καθορισμένο έδαφος. Στην φυλή των Ka’ apor υπάρχει υψηλό ποσοστό εγγενούς κώφωσης και κατά συνέπεια, μιλούν σε μεγάλο βαθμό τη νοηματική γλώσσα. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών (INPE) το Νοέμβριο του 2013 η Αλταμίρα –πόλη στα βόρεια της Βραζιλίας, που βρίσκεται σε μια μεταβατική περιοχή μεταξύ των υψιπέδων της Βραζιλίας και των πεδιάδων του Αμαζονίου, στις όχθες του ποταμού Xingu (παραπόταμου του Αμαζονίου) και δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη γη σε έκταση– είναι στην κορυφή της λίστας των κατεστραμμένων περιοχών από την υλοτομία: 300 τετραγωνικά μίλια δάσους αφανίστηκαν μέσα στον περασμένο χρόνο.Οι Ka’apor ζουν εδώ και περίπου 300 χρόνια στην περιοχή μεταξύ της σημερινής πόλης Tocantins, που συνορεύει με τη βραζιλιάνικη Αλταμίρα και του Xingu ποταμού. Πολλά είδη της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής είτε απειλούνται με εξαφάνιση είτε έχουν ήδη αφανιστεί.

Η κοινότητά τους είναι ουσιαστικά ισότιμη, χωρίς κεντρική αρχή (αν και αυτό μεταβάλλεται εν μέρει, όταν δέχονται πιέσεις απ’ τους εποίκους∙ κάποιος αναλαμβάνει  ρόλο μπροστάρη, ωστόσο αυτό αποτελεί επιλογή μέγιστης ευθύνης). Κατοικούν σε μικρά συμπλέγματα κατοικιών, που κάποτε ενώνονται, για να αποτελέσουν ένα χωριό, αποτελούμενο από περίπου 30 άτομα. Σήμερα, ο αριθμός του πληθυσμού φτάνει και τους 100, προφανώς πιεσμένος απ’ την έλλειψη διαθέσιμης γης. Η τροφή τους εξαρτάται απ’ το δάσος, καθώς τρέφονται με καρπούς (κυρίως μανιόκα) και ψάρια. Πολλά φυτά χρησιμεύουν ως βότανα και καρυκεύματα. Μια άλλη πηγή διατροφής είναι τα θηράματα απ’ το κυνήγι ελαφιού, αγριόχοιρου, αλιγάτορα, δύο ειδών χελώνας κλπ. Ωστόσο, δεν τρώνε όλη την πανίδα της περιοχής, καθώς υπάρχουν και ζώα ταμπού, που σχετίζονται με την γυναικεία γονιμότητα. Οι εργασίες για την κοινότητα δεν διαχωρίζονται με βάση το φύλο.

Οι πρόγονοί τους φαίνεται ότι εγκατέλειψαν την περιοχή τους, εξ αιτίας της επέκτασης των Λουζιτανών-Βραζιλιάνων (στην αρχαιότητα η Πορτογαλία αναφερόταν ως Λουζιτανία και οι κάτοικοί της κι ως Λουσιτανοί) στο νότιο Pará∙ μετακινήθηκαν στην περιοχή που ζουν σήμερα, στη δεκαετία του 1870 περίπου. Εξ αιτίας της επέκτασης των πολιτισμένων λευκών, αναγκάζονταν διαρκώς να μετακινούνται, για να μπορούν να διατηρούν τον τρόπο ζωής τους. Ένας νόμος του τότε κυβερνήτη João Figueiredo (το 1982) όρισε την περιοχή τους ως «προστατευόμενη». Το ένα τρίτο της περιοχής τους όμως παραβιάστηκε και αποψιλώθηκε, μετατρεπόμενο σε πόλεις, ορυζώνες, βοσκοτόπια βοοειδών, από διάφορους επίδοξους γεωργο-κτηνοτρόφους, με την «ανιδιοτελή» πάντοτε αρωγή των πολιτικών, ήδη απ’ τη δεκαετία του ’80. Οι νόμοι υπερασπίζονται όσους τους κατασκευάζουν, προκειμένου να κυριαρχήσουν.

Καθώς οι κίνδυνοι απ’ την εκτεταμένη υλοτόμηση απειλούν ν’ αφανίσουν την περιοχή τους, οι Ka’apor αποφάσισαν να πάρουν πιο δραστικά μέτρα, απ’ το να βασίζονται σε νομοθεσίες και κρατικές «προστασίες». Ανέλαβαν δίχως πολιτική, διαμεσολάβηση κι εκπροσώπηση την υπεράσπιση των ζωών τους. Οργάνωσαν μικρές ομάδες πολεμιστών, οπλισμένες ως επί το πλείστον με τόξα και καραμπίνες, αλλά κυρίως αντιτάσσοντας θάρρος, σθένος κι ανιδιοτέλεια, απέναντι στην επιβολή των υλοτόμων και των έμμισθων μπράβων τους. Τους καταδιώκουν, καίνε τα αυτοκίνητα και τα μηχανήματά τους, καταστρέφουν τα αρχεία καταγραφών τους. Μάλιστα, τους ίδιους τους ξυλοφορτώνουν, δίχως να τους προκαλέσουν ωστόσο σοβαρές βλάβες κι έπειτα τους στέλνουν πίσω από εκεί που ήρθαν. Για άλλη μια φορά βλέπουμε στην πράξη πως οι άγριοι κι απολίτιστοι (έστω, πλέον, εν μέρει), διαθέτουν ανθρωπινότητα κι αξίες που ο πολιτισμένος νους τις έχει για τα καλά απωλέσει, μέσα στον καθημερινό βίο της μοχθηρίας κι αλλοτρίωσης.
Οι Ka’apor μας δείχνουν ότι τη φωνή, ακόμη κι όταν στην κλέβουν, μόνο ο ίδιος μπορείς να την πάρεις πίσω. Κανείς δεν στη χαρίζει. Οι ίδιες μας οι πράξεις μπορούν μόνο να μας οδηγήσουν συνειδητά στην γη της ελευθερίας.

το διαβάσαμε στο anarchypress