Με λένε Αντονέν Αρτώ, 1ο μέρος

Αρτό σε λένε Αντονέν

Μέγας αιρετικός, όντας μέσα στη δίνη ενός εκ των πλέον αιρετικών και ανατρεπτικών κινημάτων, του Σουρεαλισμού, ο Αντονέν Αρτό (1896-1948) διέγραψε μία απίστευτα εμπνευσμένη, ξεπερνώντας τα συνήθη λογοτεχνικά όρια, πορεία.

Συνώνυμο της λέξης «πρωτοπορία», ο Αρτό τράβηξε κυριολεκτικά την τέχνη από τα μαλλιά, την οδήγησε στον έσχατο βωμό της άρνησης κάθε προσδιορισμού, κάθε ταυτότητας και συγκατάβασης.

Ο Αντονέν Αρτό, ποιητής και θεωρητικός μίας νέας μορφής θεάτρου, μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος, τοξικομανής, παρανοϊκός. Μα υπεράνω όλων ένας αγνός ανθρωπιστής. Η γραφή του είχε ως στόχο να καταστρέψει όλη την επικοινωνιακή δομή και να φέρει στη θέση της το tremens μιας άμεσης σπλαχνικής εμπειρίας.

Ο Αρτό γεννήθηκε στη Μασσαλία. Από πολύ μικρή ηλικία εμφάνισε δείγματα κακής υγείας. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών προσβλήθηκε από μηνιγγίτιδα. Μεγαλώνοντας του διέγνωσαν νευραλγία και περνούσε μεγάλες περιόδους κατάθλιψης. Οντας έφηβος οι γονείς του (η μητέρα του είχε ελληνικές ρίζες) αναγκάζονταν να τον διατηρούν έγκλειστο για πολύ μεγάλα διαστήματα σε διάφορα σανατόρια. Στην επιστράτευση του 1916 ο Αρτό απαλλάχτηκε ως υπνοβάτης. Σχολεία του αποδείχτηκαν όλα εκείνα τα ψυχιατρικά ιδρύματα μέσα στα οποία εμβάθυνε στο έργο του Ρεμπό, του Μποντλέρ και άλλων ιδιαίτερα σημαντικών ποιητών. Το 1920 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου σχετίστηκε με το σουρεαλιστικό κίνημα, στο οποίο εισχώρησε και επέδρασε καταλυτικά, και για τον λόγο αυτό -δεδομένης και της αντίθεσής του στη σχέση του κινήματος με το Κομμουνιστικό Κόμμα- αποβλήθηκε ηρωικά λίγο αργότερα.

Το 1948 διαγνώστηκε πως είχε προσβληθεί από καρκίνο και πέθανε την ίδια χρονιά από θανατηφόρα δόση ενός φαρμάκου. Η υπόνοια της αυτοκτονίας εξακολουθεί να τον συνοδεύει.

mens μιας άμεσης σπλαχνικής εμπειρίας.

 Ο Αρτό ταξίδεψε με σπασμένο μονόξυλο στον ωκεανό του γκροτέσκου μυστικισμού, των ουσιών και των πρωτοφανών σημασιών που κληρονόμησε ο ίδιος ρισκάροντας στη διανόηση, στην έρευνα και στη δημιουργία – με φάρο και οδηγό, πάντοτε, την Πνευματική Απελπισία. Δημιούργησε ένα εξαιρετικά πρωτότυπο ποιητικό και πεζογραφικό έργο.

Την εποχή που οι «συλλογικότητες» έδειχναν πως, έστω και παροδικά, κατάφερναν τη δυνατότητα μιας σχετικά σίγουρης και συμπαγούς έκφρασης χρήσιμων ιδεών, ο Αρτό κυριολεκτικά τα βρόντηξε απαξιώντας να συμμετάσχει σε κάθε τι «συλλογικό» που -όχι άδικα- πίστευε πως δεν ήταν σε θέση να εκφράσει κάτι ουσιωδώς συγκεκριμένο. Υπάρχει και μία συγγενική, με αυτόν τον σχολιασμό, κατάθεση του ιδίου: «… η διαφορά με τους σουρεαλιστές είναι ότι αυτοί αγαπούν την ζωή τόσο όσο εγώ την περιφρονώ…». Σχοινοβασία στο απόλυτο κενό και όχι μετα-ερωτικό μίσος, σαν εκείνο που αβγατίζει στα εκατομμύρια των εκδόσεων.

Ο Αρτό ήταν ένας, από τους μετρημένους στα δάχτυλα των δύο χεριών, εκφραστής της καθαρής επιθυμίας και της απόλυτης ελευθερίας στην ιστορία της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Ακόμη και στις μέρες μας παραμένει στην περίμετρο της λογοτεχνικής γεωγραφίας.

Τον Αρτό δεν μπορούμε να τον συνοψίσουμε με ασφάλεια, και αυτή είναι τρανή επιβεβαίωση της αξίας του. Αξιο τέκνο της Μούσας, με ταπεινότητα, πίστη και όραμα ανατινάχτηκε αυτοβούλως με τα εκρηκτικά που ο ίδιος είχε τοποθετήσει στα θεμέλια της δημιουργίας του. Δεν είναι λοιπόν ένας λογοτέχνης που αρκεί απλώς να τον θυμόμαστε, αυτό θα ήταν αστείο· μα και να τον μιμηθεί στην τόλμη κανείς μοιάζει πάλι απίθανο(;):

«Αναζητούσα ένα νέο έργο που θα αιχμαλωτίζει ορισμένα οργανικά σημεία της ζωής/ένα έργο/μέσα στο οποίο θα νιώθαμε ολόκληρο το νευρικό σύστημα/να φωτίζεται σαν πυρακτωμένη λάμπα/από δονήσεις/μια ομοβροντία/που θα καλούσε/τον άνθρωπο/ΝΑ ΕΞΕΛΘΕΙ/με το σώμα του/να αναζητά τη νέα του/μυστήρια και ακτινοβόλα Επιφάνεια στον ουρανό».

Μία μορφή έκφρασης της απόλυτης ανάγκης για επαναπροσδιορισμό των πάντων.

«Ενας κόσμος που μέρα νύχτα τρώει όλο και περισσότερο αυτά που δεν τρώγονται, για να φέρει σε πέρας την κακή του πρόθεση, δεν έχει παρά να το βουλώσει».

Γιάννης Λειβαδάς

πηγή: http://www.enet.gr

πάρθηκε από αφιέρωμα στις αντιφωνίες, απ΄όπου "κλέβω" μερικούς "αιρετικούς" στοχασμούς του επινοητή του Θεάτρου της Σκληρότητας (Théâtre de la cruauté) :

«Εκεί όπου οι άλλοι υποκρίνονται ότι παρουσιάζουν έργα και ποιήματα εγώ δεν προτίθεμαι παρά να εκθέσω το πνεύμα μου γυμνό.

Ζωή σημαίνει να σε καίνε τα ερωτήματα.
Δεν αντιλαμβάνομαι το έργο σαν ξεκομμένο απ’ τη ζωή.

Δεν μ’ αρέσει η ξεκομμένη απ’ τη ζωή δημιουργία. Άλλωστε, δεν αντιλαμβάνομαι, δεν μπορώ ν’ αντιληφθώ το πνεύμα σαν ξεκομμένο απ’ το πνεύμα. Κάθε ένα από τα έργα μου, κάθε ένα από τα εσωτερικά μου επίπεδα, κάθε μία από τις ψυχρές ανθοφορίες της ψυχής μου επικαλύπτουνε, θαρρείς, με κάτι σαν γλοιό ολόκληρο το είναι μου.

Γι αυτό και μπορώ να με βρίσκω τόσο μέσα σ’ ένα γράμμα προορισμένο να εξηγήσει το ενδόμυχο σημείο αιχμής του είναι μου και τον υπέρλογο ευνουχισμό της ζωής μου όσο και μέσα σ’ ένα δοκίμιο εξωτερικό του εαυτού μου και το οποίο φαντάζει στα μάτια μου σαν μία κύηση αδιάφορη προς το πνεύμα μου.

Υποφέρω που το Πνεύμα δεν βρίσκεται εντός της ζωής και που η ζωή δεν είναι το Πνεύμα, υποφέρω από το Πνεύμα-όργανον, από το Πνεύμα-μετάφραση, το Πνεύμα-φόβητρο που με βία εγγράφει τα πράγματα εντός του Πνεύματος».

(Από τη συλλογή Ο ομφαλός των φύλλων [1925])

πηγή: http://www.avgi.gr

τέλος 1ου μέρους