Σημειώσεις για το φαινόμενο "ροκ" και την "επέλασή του" στην ελληνοχριστιανική κοινωνία

[...]Κατ' αρχήν το ροκ φαινόμενο αποτελεί επιμέρους εκδήλωση ενός σύνθετου πολιτισμικού φαινομένου, που έχει καταχωρηθεί διεθνώς ως underground. Κατά τον ισπανό συγγραφέα -αυτόπτη και συμμέτοχο των αμερικανικών '60s- Λούις Ραθιονέρο, το underground θα μπορούσε να περιγραφεί ως η διαδρομή/παράδοση μιας ετερόδοξης σκέψης που διατρέχει υπογείως την ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Κατά τον αμερικανό κοινωνιολόγο Φίλιπ Σλέιτερ το underground αντιπαρατίθεται με το εκάστοτε "ορθόδοξο" αξιακό σύστημα, το οποίο "όταν πρέπει να διαλέξει, τείνει να τοποθετήσει τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας πάνω απ' τα δικαιώματα του ατόμου, τις τεχνολογικές αναγκαιότητες πάνω απ' τις ανθρώπινες, τον συναγωνισμό πάνω από τη συνεργασία, τη βία πάνω από τη σεξουαλικότητα, τον συγκεντρωτισμό πάνω από την αποκέντρωση, τον παραγωγό πάνω απ' τον καταναλωτή, τα μέσα πάνω από τον σκοπό, το μυστικό πάνω από το φανερό, τις κοινωνικές μορφές πάνω από την προσωπική έκφραση, την προσπάθεια πάνω από την χαρά" (βλ. σχετικά Λούις Ραθιονέρο, Οι φιλοσοφίες του Underground, εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1980).

Στο υπαρξιακό, λοιπόν, πεδίο το ροκ φαινόμενο εκδηλώνεται ως μια ενστικτώδης (και, εννοείται, μή συστηματική) επανανακάλυψη αρχαίων φιλοσοφικών δρόμων, όπως του Επικουρισμού και του Κυνισμού.
Στο πεδίο της καθημερινής συμπεριφοράς εκδηλώνεται ως μια στοχευμένη παραβατικότητα ("δάνειο" από τον Κυνισμό), που μπορεί να ποικίλει από απλή αυθάδεια μέχρι διάφορες ποινικά κολάσιμες πράξεις, και ως ένας ηδονισμός ("δάνειο" από τον Επικουρισμό), που επικεντρώνεται στην αναζήτηση της αυθεντικής ηδονής, δηλαδή εκείνης που μας απελευθερώνει από τις φοβίες, επάνω στις οποίες έχτιζαν ανέκαθεν οι εξουσίες.
Στο φιλοσοφικό / ψυχοθεραπευτικό πεδίο εκδηλώνεται ως αναζήτηση της ενότητας του εαυτού σε έναν κόσμο που κατακερματίζει την προσωπικότητα και αλλοτριώνει τους ανθρώπους, πρωτίστως από τον εαυτό τους. Μια αναζήτηση, απολύτως αρνητική απέναντι σε ετοιματζίδικες "λύσεις" και συνταγές (και γι΄αυτό πάντα αβέβαιη), για προσωπικό (και άρα συλλογικό) αυτοκαθορισμό. Ο στόχος είναι να βρούμε και να ζήσουμε τη δική μας ζωή, αντί για τη ζωή "φασόν" που μας επιβάλλεται από τις εκάστοτε αυθαίρετα καθορισμένες ως κοινωνικές "αναγκαιότητες". Εκδηλώνεται επίσης ως ευδαιμονισμός με την αυθεντική ελληνική φιλοσοφική του έννοια: ως ένας επίμονος (και, μερικές φορές, τραγικός ή αυτοκαταστροφικός) αγώνας για μια ζωή σύμφωνη με τον εσώτερο δαίμονά μας.
Στο πολιτικό πεδίο, ως βαθύτατα αντιπατερναλιστική, η ροκ στάση ζωής απεχθάνεται οποιαδήποτε ιεραρχία (πολιτική, οικονομική, κοινωνική κ.λπ.) και τον συνακόλουθο ετεροκαθορισμό τού ατόμου και της κοινωνίας (δηλαδή το να αποφασίζουν άλλοι για λογαριασμό τους). Ως εκ τούτου παρουσιάζει εμφανείς και στενές συγγένειες με τον Αναρχισμό: η -συνεπής- ροκ στάση (κι όχι η απλή έλξη για τη ροκ μουσική) είναι π.χ. ασυμβίβαστη με τις ιδιότητες του μέλους οποιουδήποτε κόμματος, ή του ψηφοφόρου. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι, παρά τη συγγένειά τους, για τη ροκ νοοτροπία ο Αναρχισμός στη στενή του (βλ. ιδεολογική) έννοια θεωρείται κάπως δογματικός και ηθικολογικός, ενώ ως κατεξοχήν πολιτικές θεωρούνται οι αντιεξουσιαστικές ατομικές φιλοσοφικές στάσεις του ευδαιμονισμού, του απελευθερωτικού ηδονισμού και της στοχευμένης "παραβατικότητας". Επιπλέον η ροκ στάση απεχθάνεται να υποδεικνύει οποιεσδήποτε ιδεολογίες και κοινωνικές συνταγές, θεωρώντας ως απείρως πιο πολιτική τη δόμηση ενός συγκεκριμένου ανθρωπότυπου σε ποσότητες ικανές να διαβρώσουν τα θεμέλια της υπάρχουσας κοινωνίας. Με αυτόν τον τρόπο (και φαινομενικά παραδόξως) η φιλοσοφικά "ατομικιστική" ροκ γέννησε το υποδειγματικότερο -αλλά και το πρώτο πραγματικά παγκόσμιο- κοινωνικό κίνημα της Ιστορίας: για ένα διάστημα δεκαετιών (περίπου από το 1955 έως το 1990, που θεωρείται και η κλασική περίοδος της ροκ) εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο, ένιωθαν, σκέφτονταν και ενεργούσαν κατά παρόμοιο τρόπο χωρίς "οργάνωση", "καθοδηγητές", "συνέδρια", "δεξαμενές σκέψης" και ... κεντρικές επιτροπές. Έτσι ο απαξιωμένος (και από τον Αναρχισμό) φιλοσοφικός "ατομικισμός" παρήγαγε παγκόσμιες μή ιεραρχικές συλλογικότητες και αποτελεσματικά κινηματικά επιτεύγματα, που ουδέποτε κατόρθωσε ο αυτοαποκαλούμενος "κοινωνιστικός" Aναρχισμός (είτε στην κλασική, είτε στη λεγόμενη "μετα-αναρχική" σύγχρονη εκδοχή του), ή η οποιαδήποτε άλλη ιδεολογία. Ωστόσο όμως, δεν είναι λίγοι οι ροκάδες, οι οποίοι θέλοντας να δράσουν πολιτικά και με μιά πιο συμβατική έννοια, προσχωρούν στον νοούμενο ως ευρύτερα αναρχικό (τον αποκαλούμενο και αντιεξουσιαστικό) χώρο. Έτσι το ροκ φαινόμενο και ο Αναρχισμός μοιάζουν σαν επίπεδο σχήμα δύο τεμνομένων κύκλων, που αν και διακριτοί, μοιράζονται μια ορισμένη κοινή επιφάνεια.

 Τέλος, στο μουσικό πεδίο (που επιπλέον αποτελεί και τον "κράχτη" της υπόθεσης) πρόκειται για μια λυτρωτική ψυχοθεραπευτική επαναφορά του αρχαίου εκστατικού διονυσιακού πνεύματος (που επί δεκαέξι χριστιανικούς αιώνες επιβίωνε υπογείως και ημιπαρανόμως στη δημώδη μουσική) και για τη συμφιλίωσή του με το απολλώνειο (γητευτικό και θεασιακό και όχι απλώς μελωδικό) στοιχείο. Η ανάδειξη της συμπληρωματικότητας των δύο "αντιθέτων" αυτών στοιχείων (που, μάλιστα, συχνά επιτυγχάνεται εντός των λίγων λεπτών τού ίδιου τραγουδιού) δεν έχει το προηγούμενό της στους τελευταίους δεκαέξι αιώνες της Ιστορίας του Πολιτισμού. Η σύξευξη αυτή δίνει στις (αυθεντικές) ροκ συναυλίες τη γνωστή απολύτως ειδοποιό τους διάσταση ως σύγχρονων ψυχοθεραπευτικών τελετουργιών, με προφανείς αναλογίες προς τον σαμανισμό των "πρωτογόνων", ή τη βακχική θεία μανία των αρχαίων (χωρίς φυσικά τον παρωχημένο σήμερα μεταφυσικό ή μυστικιστικό τους χαρακτήρα).
Το ροκ φαινόμενο δεν είναι λοιπόν κάτι νέο ως προς τα μέρη του, υπήρξε όμως πρωτότυπο ως προς τον τρόπο που διευθέτησε τη "δοσολογία" των συστατικών του και ως προς τον τρόπο εκδήλωσής του.

[...] Η ροκ (και τα φιλοσοφικά και υπαρξιακά της προτάγματα) πολεμήθηκε λυσσαλέα, τόσο απ' τη δεξιά όσο κι απ' την αριστερά της ρωμηοσύνης, όσο ίσως σε κανένα άλλο μέρος του πλανήτη. Ακόμα και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι ταγοί και οι φυλλάδες της δεξιόστροφης και αριστερόστροφης ρωμηοσύνης άφριζαν κυριολεκτικά κατά της ροκ των ροκάδων. Θα λέγαμε μάλιστα ότι η ροκ πέτυχε να ενώσει τους ρωμηούς, οι οποίοι απέδειξαν έτσι ότι, παρά τις επιφανειακές αυτές διαφορές τους, παραμένουν πάνω απ' όλα ρωμηοί. Εδώ είναι η περίφημη -και καταγέλαστη- εισαγωγή στον εμβληματικό για τη Ρωμηοσύνη ομώνυμο δίσκο των Μίκη Θεοδωράκη και Γιάννη Ρίτσου (1966):
"Σήμερα περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά είναι ανάγκη να πιαστούμε σφιχτά χέρι με χέρι έλληνες καλλιτέχνες και λαός, για να υπερασπιστούμε την ελληνική λαϊκή κουλτούρα. Σκοτεινές δυνάμεις πνίγουν το ελληνικό τραγούδι στο Ε.Ι.Ρ. (ερώτηση: εννοεί άραγε ότι το εγχώριο ραδιόφωνο έπαιζε τότε Rolling Stones, Beatles, Zombies, Kinks, Gene Vincent, Cream, Yardbirds, Who, Standells, Sonics, Knacks, Persons, ή τους Zoo;;;!!!). Οι ίδιες δυνάμεις προσπαθούν να επιβάλλουν ιδιαίτερα μέσα στη νεολαία μας τα βάρβαρα ήθη των γιεγιέδων. Η απάντησίς μας πρέπει να είναι δημιουργική, επιβλητική, χωρίς ανάσα έως τον θρίαμβο της ελληνικής μουσικής, γνήσιου φορέα του ελληνικού ήθους. Η απάντησίς μας κλείνεται και θα κλείνεται μέσα σε μια μόνο λέξη: Ρωμιοσύνη".
Όλη η δυτικοφοβία, ο ρατσισμός, ο σωβινισμός, η σεμνοτυφία, η ηθικολογία, η αγαμία, η υποκρισία, η μιζέρια, η αυτολύπηση, η ψυχική ανωριμότητα και ο πολιτισμικός κομπλεξισμός τής διαρκώς φαντασιούμενης ως απειλημένης ρωμηοσύνης περιέχονται στο παραπάνω μαργαριτάρι. Επίσης, όλο το σκοταδιστικό μεσαιωνικό μίσος της για τη νιότη και τη ζωή, και εν τέλει για τα ίδια της τα παιδιά.

" Χορός στις κερκίδες, λίγα λεπτά πριν πέσει το πρώτο μαζικό κατασταλτικό ξύλο στο άνθος τής ελληνικής νεολαίας (συναυλία των Rolling Stones, γήπεδο Παναθηναϊκού, 17 Απριλίου 1967). "

" Πρωτομαγιά του 1977, η πρώτη ηχηρή εμφάνιση του αντιεξουσιαστικού χώρου. Μια απ' τις πολλές ιστορικές αφίσες του ελληνικού πολιτικού underground που παρουσιάζονται στο εν λόγω βιβλίο." 
- Σημείωση: μιλάει για το "ΣΤΑΜΑΤΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΓΙΑ ΘΑΝΑΤΟ ΜΩΡΟ ΜΟΥ" του ΝΙΚΟΥ ΣΟΥΖΑ, ένα από τα εξαιρετικά βιβλία που παρουσιάζονται σε αυτό το άρθρο-

" Αντιπροσωπευτικό σύνηθες πρωτοσέλιδο ημερησίων φυλλάδων από τα '80s. Εδώ πρόκειται για επεισόδια σε πανκ ροκ συναυλία στην Α.Σ.Ο.Ε.Ε. τον Οκτώβριο του 1984, που τελικά δεν έγινε λόγω συνδυασμένης δράσης φοιτητοπατέρων και αστυνομίας."

 " Πιτσιρικάδες στον σωστό δρόμο για την ανακάλυψη τής ψυχικής υγείας (φωτογραφία του Γιώργου Τουρκοβασίλη από το θρυλικό ροκ κλάμπ Σοφίτα στην Πλάκα το 1983) "

-Ροκ στην Ελλάδα, η άλλη όψη (1988), ντοκυμανταίρ / ντοκουμέντο τού πρόσφατα αποχωρήσαντος Γιάννη Κασπίρη για την ελληνική ροκ σκηνή των '80s. 

Όλα τα παραπάνω είναι αποσπάσματα από την πάρα πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση του Θοδωρή Λαμπρόπουλου "ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΚ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (και πέντε πράγματα που έχω καταλάβει σχετικά με αυτό)" 
Για τους λάτρεις του εν λόγω μουσικού είδους και όχι μόνο!